Η υπηρεσία στην τέχνη και στον έρωτα : ζητήματα γραμματειακών πηγών στο έργο του "αναγνώστη - ποιητή" Κ. Π. Καβάφη

Abstract

Αντικείμενο αυτής της διατριβής αποτελεί η αναζήτηση ορισμένων γραμματειακών πηγών του καβαφικού έργου και, πιο συγκεκριμένα, των ποιημάτων των οποίων το κεντρικό θέμα είναι ο έρωτας. Η μέθοδος που ακολουθήθηκε κατά τη διάρκεια αυτής της έρευνας υπήρξε η κειμενοκεντρική. Στο εισαγωγικό κεφάλαιο παρουσιάζεται η πορεία συγκρότησης του καβαφικού εργαστηρίου, όπως επίσης και τα δύο πορτραίτα αναγνώστη, δηλαδή του κριτικού και του σχολιαστή. Στο δεύτερο κεφάλαιο, δίδεται έμφαση στην αναγνωστική εμπειρία του Καβάφη με τα κείμενα της ρωμαϊκής γραμματείας, αφού όπως εξακριβώθηκε ο Κ. Π. Καβάφης επηρεάστηκε έντονα από το πλούσιο θεματολόγιο των ρωμαίων ελεγειακών. Ειδικότερα, τα στοιχεία τα οποία αφομοίωσε ο Καβάφης, μέσω της αναγνωστικής του συνομιλίας, με τους δύο κορυφαίους ποιητές, τον Οβίδιο και τον Κάτουλλο, τον βοήθησαν αφενός να οργανώσει σε ένα αυστηρό πλαίσιο συνθέσεις της ηδονιστικής περιοχής της ποίησής του και αφετέρου, να προσαρμόσει το ανάλογο ύφος στον δικό του λόγο. Συγκεκριμένα, τα δύο σημαντικότερα μοτίβα της ρωμαϊκής ελεγείας, δηλαδή του ελεγειακού «παρακλαυσίθυρου» («exclusus amator») και της δουλικής υπηρεσίας στον έρωτα («servitium amoris»), τα οποία επεξεργάστηκαν τόσο ο Οβίδιος, όσο και ο Κάτουλλος, εμφανίζονται στην καβαφική ποίηση με υπολανθάνοντα τρόπο. Τα δύο αυτά μοτίβα, επιτρέπουν να κατανοήσουμε τον σύνθετο τρόπο με τον οποίο ο Καβάφης προσάρμοσε στο έργο του, τις γραμματειακές πηγές τις οποίες επεξεργάστηκε μεθοδικά, ώστε να απεικονίσει τόσο τον πόνο των βαριά αποκλεισμένων εραστών όσο και τη δουλική υπηρεσία στον έρωτα στη νεότερη ελληνική ποίηση. Περαιτέρω, μεγάλο μέρος αυτού του κεφαλαίου πραγματεύεται τη συνομιλία που ανέπτυξε ο Κ. Π. Καβάφης με τον ποιητή Οράτιο. Ο Καβάφης, όπως εξακριβώθηκε σ’ αυτήν τη διατριβή, επηρεάστηκε από το ογκώδες έργο του Οράτιου όχι μόνο στα πρώτα χρόνια του έργου του με το αναγνωρισμένο «Ένας Γέρος» και το αποκηρυγμένο «Ο Οράτιος εν Αθήναις», αλλά και σε ποιήματα του ώριμου του έργου. Πιο συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε, ότι ο Αλεξανδρινός αναμετρήθηκε σε μεγάλο βαθμό με το έργο του Οράτιου και το πλούσιο θεματολόγιο της ποίησης του «εύγλωττου» Οράτιου, τον βοήθησε να διαπραγματευτεί στο δικό του έργο θέματα, όπως της ευτυχίας – δυστυχίας, της απλότητας του βίου, του γήρατος καθώς και του περίφημου carpe diem. Στο κεφάλαιο αυτό, διερευνάται επίσης η σχέση που ανέπτυξε ο ποιητής με τον ιστοριογράφο της Ρώμης Απουλήιο, με τον οποίο συναντήθηκε αναγνωστικά και συνομίλησε με το έργο του Μεταμορφώσεις, αφού ο περίφημος μύθος του Έρωτα και της Ψυχής [Cupid et Psyche], που υπήρχε στις καβαφικές σπουδές ως υπόθεση εργασίας, όπως δείχνουν τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας, συντήρησε τον Κ. Π. Καβάφη αφενός όσον αφορά στο στοιχείο της έμπνευσης και αφετέρου όσον αφορά σε θέματα τεχνοτροπίας. Το τρίτο κεφάλαιο αυτής της διατριβής επικεντρώνεται στην αναγνωστική σχέση που αναπτύσσει ο Κ. Π. Καβάφης με τα κείμενα της μεσαιωνικής γραμματείας. Ειδικότερα, διερευνάται η αναγνωστική εμπειρία του Καβάφη στον Ερωτόκριτο του Βιτσέντζου Κορνάρου. Όπως διαπιστώθηκε, ο Καβάφης επηρεάστηκε από το κορυφαίο έργο της μεσαιωνικής Κρήτης, ενώ ο Ερωτόκριτος υπάρχει στον Καβάφη κυρίως όσον αφορά στον τρόπο περιγραφής των σφοδρών συναισθημάτων που επιφέρει ο έρωτας στον άνθρωπο. Τέλος, σ’ αυτήν τη διατριβή επισημαίνονται επιμέρους θέματα ανάγνωσης Καβάφη, συγκεκριμένα όσον αφορά στη σχέση του έρωτα – υγείας, ένα δίπτυχο, που επιτρέπει να κατανοήσουμε, στο εσωτερικό της καβαφικής ποίησης, τη μορφή του ανθρώπινου σώματος υπό τη μορφή μιας τριλογίας, δηλαδή της φυσικής ασθένειας, της ερωτικής νόσου και της βιολογικής φθοράς. Το δίπτυχο αυτό, καθώς διαπιστώθηκε, φανερώνει την αναγνωστική εγρήγορση του Κ. Π. Καβάφη, όσον αφορά θέματα της ιατρικής επιστήμης.

Τhe object of this study revolves around the discussion of various written works of Cavafy. More specifically, it will focus on the poems where the main theme is love. In order to draw conclusions from this study, I will be using the method known as close reading. In the introduction, the direction of this study will be presented along with a recognition of Cavafys’ experience in romantic works as well as the influence of Roman literature on his work. More specifically, evidence will be given of the writing techniques of Ovid and Catullus that C. P. Cavafy adopts in his own work. Indeed, the motives of «exlusus amator» «servitium amoris», wich both Ovid and Catullus developed greatly, also appears in the works of Cavafy. This helps us understand how Kavafis’ presents his work and his methodology. Moreover, a large part of this study will be devoted to the dialogue between Cavafy’s and the poet Horatius. Indeed, Cavafy was influenced by the volume of Horatiu’s works, not only in his early years with his renowned works «Ένας Γέρος» and «Οράτιος εν Αθήναις», but also later works. More specifically, Cavafy realized that great weight was given to Alexandrinos in the work of Horatius, while at the same time, the study of Horatius allowed Cavafy to develop his own work along the themes of happiness – unhappiness, the simplicity of life and the well acknowledged issue of carpe diem. In true, this study also considers the relationship between Cavafy and the Roman historiographer Apuleius with whom he wotked to complete Metamorphoses. After all, the mythology of Cupid and Psyche was one of the works studied by Kavafis and influenced Kavafis’ own style of writing. The third aspect of this study considers Kavafis’ study of Vincenzo Kornaro. C. P. Cavafy was particularly influenced by the descriptive approach adopted by Kornaro when it came to the intense emotions that are provoked on people by love. To end this study, particular focus is given to how Cavafy approaches the issue of sexual health. In short, Cavafy sees the human body in three parts, the natural feelings, the sexual emotion and biological damage and this study will demonstrate how vigilant Kavafis is when it comes to medical science. Overall, it is clear that Alexandrinos influenced to dedicate himself to poetic technique. Moreover, the majority of his work demonstrates Cavafys’ focus was traditional human issues, such as love, old age and death. This conclusion became clear during when studying Cavafy’s work with regards to the theme of medical science.