Ο αντικομμουνισμός στην Κύπρο την περίοδο 1945-1965

Abstract

Ο αντικομουνισμός που επικρατούσε ανά το παγκόσμιο με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δεν μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστη και την Κύπρο. Η πορεία που ακολούθησε το νησί τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια της αποικιοκρατίας και τα πρώτα πέντε χρόνια μετά την ανεξαρτησία είναι συνυφασμένα με το ευρύτερο κλίμα που επικρατούσε. Όλα σχεδόν τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Κύπρο εξετάστηκαν υπό το πρίσμα του Ψυχρού Πολέμου και των καταστάσεων που επικρατούσαν διεθνώς. Η εργασία αυτή επιδιώκει να δείξει το κλίμα που επικρατούσε και πως διαμόρφωσε τις διάφορες καταστάσεις που έλαβαν χώρα στην Κύπρο. Η ίδρυση ενός κομουνιστικού κόμματος, η αντίδραση της ελληνοκυπριακής Δεξιάς και της Εκκλησίας, αλλά και της τουρκοκυπριακής ηγεσίας ήταν το πρώτο σημείο τριβής των δύο κόσμων στο μικρόκοσμο του νησιού. Η εργασία αυτή έχει ως στόχο να δείξει την ιστορική πορεία της περιόδου 1945-1965 μέσα από το κλίμα και την πόλωση Δύσης-Ανατολής που επικρατούσε στο παγκόσμιο σκηνικό. Το πρώτο μέρος της εργασίας ασχολείται με τις απαρχές του αντικομουνισμού στις δύο κοινότητες στην Κύπρο. Η ίδρυση ενός κομουνιστικού κόμματος τη δεκαετία του 1920 και η ίδρυση εθνικιστικών κομμάτων για την αντιμετώπιση του, ο εμφύλιος πόλεμος που μαινόταν στην Ελλάδα και το αντικομουνιστικό κλίμα και ο κεμαλισμός που επικρατούσε στην Τουρκία, ήταν οι πρώτοι λόγοι διαμόρφωσης του αντικομουνισμού στην Κύπρο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το διαχωρισμό αρχικά του εργατικού κινήματος. Στην ελληνοκυπριακή κοινότητα διασπάστηκε βάσει ιδεολογίας, στην τουρκοκυπριακή βάσει εθνότητας και αντικομουνιστικών αισθημάτων. Την ίδια στιγμή, το πρώτο μέρος γίνεται αναφορά στη Διασκεπτική, στην οποία συμμετείχαν οι Τουρκοκύπριοι και το ΑΚΕΛ, αλλά και στο Ενωτικό Δημοψήφισμα όπου η Εκκλησία της Κύπρου ηγείται της προσπάθειας πραγματοποίησης ένωσης του νησιού με την Ελλάδα παρά τη διαφωνία της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Όταν οι Βρετανοί θεωρούν το θέμα λήξαν και αγνοούν την απαίτηση των Ελληνοκυπρίων, τότε η ελληνοκυπριακή Δεξιά στρέφεται στην ένοπλη δράση, ερήμην της Αριστεράς και των Τουρκοκυπρίων. Το ΑΚΕΛ παρόλο που δεν επιθυμούσε την ένοπλη εξέγερση, κηρύχθηκε παράνομο από τους Βρετανούς. Την ίδια στιγμή βρέθηκε στο στόχαστρο της ΕΟΚΑ, που δολοφονούσε αριστερούς με την κατηγορία του προδότη. Παράλληλα οι Τουρκοκύπριοι οργάνωσαν αρχικά τη Volkan και έπειτα την ΤΜΤ, παραστρατιωτικές αντικομουνιστικές και εθνικιστικές οργανώσεις, αντίβαρο της ΕΟΚΑ. Μη επιθυμώντας συνεργασία μεταξύ των δύο κοινοτήτων δολοφονούσαν επίσης Αριστερούς εντός της κοινότητας για να σταματούσαν οι Τουρκοκύπριοι να ήταν μέλη του ΑΚΕΛ και των συντεχνιών του. Στο τέλος της δεκαετίας του 1950 οι Βρετανοί προσπαθούσαν να βρουν μια λύση στα πλαίσια του ΝΑΤΟ. Το δεύτερο μέρος της εργασίας αναφέρεται στην περίοδο της ανεξαρτησίας. Η Κύπρος ήταν ένα ανεξάρτητο κράτος και ενώ Βρετανία, Ελλάδα και Τουρκία επιθυμούσαν τη χώρα στο ΝΑΤΟ ο Πρόεδρος Μακάριος την ένταξε στο Κίνημα των Αδεσμεύτων, παρά την αντίδραση του Αντιπροέδρου Ku9uk. Μετά από τρία χρόνια ζωής η νέα δημοκρατία κινδυνεύει με εμφύλιο λόγω της πρόθεσης του Μακάριου για τροποποίηση του Συντάγματος και το ξέσπασμα διακοινοτικών ταραχών. Οι Τουρκοκύπριοι αποχώρησαν από τον κρατικό διοικητικό μηχανισμό και επενέβη η Δύση για ένα σχέδιο λύσης μέσω του ΝΑΤΟ αλλά μετά από απόρριψη του από το Μακάριο τελικά το θέμα ανέλαβε ο ΟΗΕ.

The anticommunism that dominated the world scene since the end of World War II also affected Cyprus. During the last fifteen years of the colonial era and the first five years of the independence, the island followed a course linked to the general climate that was present. Almost every single incident that happened in Cyprus can be seen under the spectrum of the Cold War and the international conditions. This thesis is trying to shed light on the conditions that were active and how they shaped the different situations that took place in Cyprus. The establishment of a communist party, the reaction of the Greek-Cypriot Right and the Church, but also the reaction of the Turkish-Cypriot leadership, was the first point of friction between the two worlds within the borders of the island. This thesis shows the events between the years 1945-1965 affected by the competition of West and East. The first part of this thesis explains the beginnings of the anticommunism within the two communities in Cyprus. The establishment of a communist party in the 1920’s and the establishment of nationalistic parties in order to confront it, the civil war that was active in Greece and the anticommunism and kemalism that were present in Turkey, were the first reasons for shaping anticommunism in Cyprus. That also resulted in the separation of the workers trade unions. In the Greek-Cypriot community based on political beliefs, on the Turkish-Cypriot based on nationality and in order to exclude communists. On the first part, I also mention the Constitutional Assembly, in which Turkish-Cypriots and AKEL participated, and the Enosis Referendum through which the Church of Cyprus tried to become the leader of the community in the effort of uniting the island with Greece despite the objection of the Turkish-Cypriot community. When the British didn’t acknowledge the demand of the Greek-Cypriots, then the Greek-Cypriot Right started an armed struggle, ignoring the Left and the Turkish-Cypriots. AKEL, despite being against a violent uprising, was declared illegal by the British. EOKA saw AKEL as an enemy, and leftists were killed with the accusation that were traitors. At the same time the Turkish-Cypriots set up Volkan at first and later TMT, paramilitary, anti-communist and nationalistic organisations, as a counterpart to EOKA. Both Volkan and TMT were against any cooperation between the two communities, they started killing the leftists within the community to halt the Turkish-Cypriots of being part of AKEL and its trade unions. During the last years of the 1950’s the British were trying to work on a solution within the frames of NATO. The second part of my thesis is about the first years of the independence. Cyprus became an independent nation and while Britain, Greece and Turkey wished that the country would join NATO, but President Makarios favoured the Non-Aligned Movement, despite the reaction of the Vice-President Ku9uk. Three years after the republic was established the thread of a civil war was real due to the suggestion of Makarios to amend the Constitution and the outburst of bicommunal fights. The Turkish-Cypriots left the government, the West interfered and proposed a NATO based solution, but after Makarios rejected it, the Cyprus issue was taken over by the UN.