Queer understandings of prison paradoxes in ex-prisoners’ narratives

Abstract

Η διατριβή αναλύει τις εμπειρίες πρώην φυλακισμένων και επαγγελματιών στις Κεντρικές Φυλακές Κύπρου μέσα από τις έννοιες της εξουσίας/τιμωρίας, της επιτέλεσης φύλου, της ικανοποίησης και της ενόρμησης θανάτου. Οι οντολογικές, επιστημολογικές και μεθοδολογικές βάσεις της έρευνας στηρίζονται πάνω στην queer/κουήρ θεωρία, την ψυχανάλυση και την μεταδομιστική φεμινιστική έρευνα ενώ τοποθετούνται γενικότερα στο κοινωνικό κουνστρουκτιβιστικό παράδειγμα σε συνδυασμό με στοιχεία από την φεμινιστική κριτική μεθοδολογία. Η ανάλυση εμπειριών των 20 συμμετεχόντων (16 πρώην φυλακισμένων και 4 επαγγελματιών) βασίζεται στην προσέγγιση του «σκέφτομαι με τη θεωρία» (“thinking with theory”), την φιλοσοφία του «μαθαίνω από την φυλακή» (“learning from prisons”) και την πεντάχρονη επαγγελματική εμπειρία της ερευνήτριας στις Κεντρικές Φυλακές. Η Εισαγωγή τοποθετεί τα πλαίσια γύρω από την έρευνα, το συγκείμενο και την ερευνήτρια της διατριβής. Στο Κεφάλαιο 1 παρουσιάζεται το θεωρητικό και μεθοδολογικό υπόβαθρο της έρευνας, δηλαδή μια σύνοψη της queer/κουήρ θεωρίας και της ψυχανάλυσης και στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται το οντολογικό και μεθοδολογικό υπόβαθρο της ερευνάς καθώς η μέθοδός μέσα από την οποία συλλέχθηκε και αναλύθηκε το υλικό. Το Κεφαλαίο 2 (εξουσία/τιμωρία) περιγράφεται ο παραγωγικός και αμφίσημος χαρακτήρας της τιμωρίας και πώς η φυλάκιση και η τιμωρία διαχέονται σε διάφορους θεσμούς στην κοινωνία (κρατητήρια, κέντρα θεραπείας/αποτοξίνωσης) και επιτελούνται μέσα από λόγους και πρακτικές που συχνά διακρίνονται για την παραδοξότητα και την αυθαιρεσία τους. Στο Κεφαλαίο 3 (επιτέλεση φύλου) αναλύονται οι έμφυλες και σεξουαλικές διαστάσεις της καθημερινότητας στην φυλακή. Η ανάλυση καταπιάνεται με το πώς άντρες και γυναίκες αντιμετωπίζουν την αναγκαστική ομοκοινωνικότητα με διαφορετικά μέσα. Στους άντρες η ομοκοινωνικότητα βασίζεται σε ένα αποκλεισμό της θηλυκότητας ως αδυναμία σ’ένα περιβάλλον γενικότερης ανασφάλειας ενώ στις γυναίκες η ομοκοινωνίκοτητα είναι ένα συνεχές που αναγνωρίζει και συνδιαλέγεται ευκολότερα με την σεξουαλική και ομοερωτική επιθυμία. Tο Κεφάλαιο 4 εξερευνά την έννοια της ικανοποίησης στη φυλακή μέσα από τη συσχέτησή της με τον πόνο, την σεξουαλικότητα και την αντίσταση σε συνθήκες εγκλεισμού. Οι μέχρι τώρα θεωρητικοποιήσεις της έννοιας του πόνου στην φυλακή δεν λάμβαναν υπόψιν την έννοια της ικανοποίησης σε ένα ευρύτερο φάσμα εμπειριών αλλά παραμένουν σε ένα ζεύγος αντιθέσεων όπου το ένα αποκλείει το άλλο. Το Κεφάλαιο 5 επιχειρεί μια ανάλυση των πρακτικών και λόγων αυτοκαταστροφής που επικρατούν στην φυλακή συνδέοντάς την έννοια της ικανοποίησης και της ενόρμησης θανάτου. Το κεφάλαιο υποστηρίζει ένα μη παθολογικό πλαίσιο ανάλυσης της αυτοκαταστροφής που λαμβάνει υπόψιν την κανονικοποίησή της σ’ένα περιβάλλον τιμωρίας και εγκλεισμού, και την αναδυόμενη ικανοποίηση. Η βασική συνεισφορά της διατριβής είναι το επιχείρημα ότι ο πόνος και η ικανοποίηση σε συνθήκες εγκλεισμού και τιμωρίας μπορούν να εννοιολογηθούν ως φάσμα παρά ως ένα δίπολο. Η διατριβή συμβάλλει στο πεδίο Σπουδών Φύλου μέσα από μια διπλή προοπτική στην πολιτική διάσταση της τιμωρίας και του φύλου/σεξουαλικότητας: αναγνωρίζει ότι η queer/κουήαρ θεωρία από τη μια υπερασπίζεται τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα αλλά από την άλλη ασκεί κριτική για τον τρόπο με τον οποίο η ΛΟΑΤΚΙ+ λόγοι/discourses στηρίζονται στην τιμωρητικότητα για να διεκδικήσουν τα δικαιώματα αυτά. Προτείνει, επιπλέον, ένα ερευνητικό πλαίσιο για θέματα φύλου και σεξουαλικότητας που δεν στηρίζεται σε δυικές κατανοήσεις του ομοφυλόφιλου και ετεροφυλόφιλου ατόμου και δεν εστιάζει στην περιθωριοποίηση των σεξουαλικών μειονοτήτων αλλά στη σεξουαλικότητα των περιθωριοποιημένων ατόμων και του τρόπους με τους οποίους επαναπροσδιορίζουν τις έννοιες του φύλου, εξουσίας, αντίστασης και ικανοποίησης.

This thesis, which draws on the author’s five year professional experience at the Nicosia Central Prison (NCP), analyzes the experiences of 16 ex-prisoners and 4 prison professionals at the NCP through the analytical concepts of power/punishment, gender performativity, pleasure, and the death drive. The ontological, epistemological, and methodological foundations of this project draw on queer theory, psychoanalysis, and post structural feminist methodology, and are situated within a social constructivist research paradigm that draws on elements from feminist critical methodologies. The introduction presents the research, the context, and the author of this dissertation, while Chapter One lays out the theoretical and methodological foundations of the study. Each of the following four chapters responds to a research question, presenting the analysis of the data through the lens of a queer or psychoanalytic concept: power/punishment, gender performativity, pleasure, or the death drive. The analysis is based on data from interviews with ex-prisoners and NCP professionals, and from the author’s personal documents,compiled over a period of five years. Supplementary material includes texts from the Colonial Archive Collection in Cyprus, reports by the European Commission for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT), and media accounts. Chapter Two (on power/punishment) highlights the paradoxes of the prison as an institution which aims at reformation through punishment, and argues that prison punishment is both productive and ambiguous. Chapter Three (on gender performativity) explores how gender and sexuality issues are part of everyday life of prison. It argues that in a sex-segregated space such as the prison, the gender binary becomes a safe and predictable structure of meaning-making for prisoners. The chapter describes how women prisoners view homosocial and homoerotic acts on a continuum, while for men, the male homosocial desire excludes femininity but not homosexual acts. Chapter Four (on pleasure) explores the issue of pleasure in prison settings through a nexus of relations including power, resistance, sexuality, and pain. Finally, Chapter Five (on the death drive) analyzes discourses and practices of self harm in prison, including suicide, through the concepts of the death drive and futurity. It argues that self-harm behavior by prisoners is an embodied act of resistance against the mandate of futurity. This frame of analysis offers the possibility of understanding self-destructive behaviors and discourses in prison settings as a “normal” reaction to an irrational context. The main contribution of the thesis is the argument that pleasure and pain in conditions of imprisonment and punishment need to be understood on a spectrum, not as a binary. It proposes that this conceptualization leads to a non-pathologizing frame that facilitates anunderstanding of the paradoxes of the prevalence, normalization, and repetition of self destructive acts in prison settings. I maintain that a queer lens provides the possibility of a more complex understanding of the interplay between power and resistance in prison settings, especially an understanding of how one can understand the failure of reformation and therapy. The thesis contributes to gender studies by adopting a two-sided critical perspective towards the politics of punishment and the politics of sexuality and gender: on the one hand it engages with queer scholarship that defends LGBTQI+ rights, but on the other hand it is critical of the ways in which LGBTQI+ discourses rely on punishment and the carceral state to assert those rights.