Διερεύνηση πιθανών σχέσεων της επαγγελματικής ικανοποίησης των εκπαιδευτικών και του σχολικού κλίματος με την επίδοση του μαθητή στα πλαίσια ενός πολυεπίπεδου μοντέλου αποτελεσματικότητας

Abstract

Η αποτελεσματικότητα, η επαγγελματική ικανοποίηση και το σχολικό κλίμα ως ερευνητικές περιοχές για αρκετές δεκαετίες συνεχίζουν να συγκεντρώνουν αμείωτο το ενδιαφέρον της έρευνας στο χώρο της εκπαιδευτικής διοίκησης. Ερευνητικά όπως προκύπτει από τη μέχρι τώρα πορεία τους, οι τρεις περιοχές κινήθηκαν εντελώς ανεξάρτητα. Το ενδεχόμενο σύζευξης και συνεξέτασης αυτών των περιοχών παρέχεται μέσα από την ανάπτυξη ενός δυναμικού μοντέλου αποτελεσματικότητας. Στα πλαίσιο της κριτικής που δέχονται τα θεωρητικά μοντέλα εκπαιδευτικής αποτελεσματικότητας προκύπτει η ανάγκη για επέκτασή τους με την ένταξη σε αυτά παραγόντων που επιδρούν στην επίδοση των μαθητών. Η παρούσα έρευνα αποτελεσματικότητας η οποία υποστηρίζει την ανάγκη για επέκταση των μοντέλων αυτών διερευνά κατά πόσο η επαγγελματική ικανοποίηση των εκπαιδευτικών και το σχολικό κλίμα επιδρούν στην επίδοση μαθητών της Β’ Λυκείου. Σημειώνεται ότι σε αυτή την έρευνα ως σχολικό κλίμα εκλαμβάνεται η διαπροσωπική συμπεριφορά εκπαιδευτικού και διευθυντή εστιάζοντας έτσι μόνο στην κοινωνική διάσταση του κλίματος. Συγκεκριμένα η έρευνα μέσα στα πλαίσια ενός πολυπίπεδου μοντέλου επιδιώκει να δώσει απαντήσεις στα ακόλουθα ερωτήματα. Α) Η επαγγελματική ικανοποίηση των εκπαιδευτικών επιδρά στην αποτελεσματικότητα όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την επίδοση των μαθητών τους στο μάθημα της ελληνικής γλώσσας; Β) Η διαπροσωπική συμπεριφορά σε επίπεδο σχολείου και τάξης όπως εκδηλώνεται από το διευθυντή και τους εκπαιδευτικούς αντίστοιχα επιδρά στην επίδοση των μαθητών; Γ) Η διαπροσωπική συμπεριφορά του διευθυντή στο επίπεδο του σχολείου (σχολικό κλίμα) επιδρά στη διαπροσωπική συμπεριφορά του εκπαιδευτικού μέσα στην τάξη (κλίμα τάξης); Σε ό,τι αφορά στη μεθοδολογία, για τη διεξαγωγή της έρευνας χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι ποσοτικής έρευνας. Συγκεκριμένα η ανάλυση των δεδομένων έγινε με τη χρήση του στατιστικού προγράμματος SPSS, του προγράμματος Mplus για την ανάπτυξη πολυεπίπεδων μοντέλων δομικών εξισώσεων και του προγράμματος MLwiΝ για πολυεπίπεδη ανάλυση. Η χρήση της πολυεπίπεδης ανάλυσης αποσκοπούσε στον εντοπισμό των επιδράσεων που ασκούν επί της αποτελεσματικότητας οι μεταβλητές που μετρούν την επαγγελματική ικανοποίηση και τη διαπροσωπική συμπεριφορά (κλίμα). Η έρευνα διεξήχθη κατά τη σχολική χρονιά 2005- 2006 σε σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης. Αρχικά με τη χρήση της κατά στάδιο δειγματοληψίας (stage sampling) έγινε η επιλογή 19 Λυκείων από τα 28 δημόσια λύκεια που λειτουργούσαν παγκύπρια στη ελεύθερη Κύπρο κατά την πιο πάνω σχολική χρονιά. Στους μαθητές της Β΄ Λυκείου χορηγήθηκε στην αρχή και στο τέλος της χρονιάς ένα εξεταστικό δοκίμιο στο μάθημα των Νέων Ελληνικών. Συνολικά 2603 μαθητές συμμετείχαν στην έρευνα. Στους ίδιους μαθητές χορηγήθηκε κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς η ελληνική εκδοχή του ερωτηματολογίου Questionnaire on Teacher Interaction (QTI) το οποίο μετρά τη διαπροσωπική συμπεριφορά του εκπαιδευτικού μέσα από τις αντιλήψεις των μαθητών. Οι 98 εκπαιδευτικοί που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν φιλόλογοι ως προς την ειδικότητα και δίδασκαν στους μαθητές της Β’ Λυκείου το μάθημα των Νέων Ελληνικών κατά τη χρονιά διεξαγωγής της έρευνας. Οι εκπαιδευτικοί κλήθηκαν να συμπληρώσουν δύο ερωτηματολόγια. Συγκεκριμένα συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο Questionnaire on Principal Interaction (QPI) το οποίο μετρά τη διαπροσωπική συμπεριφορά του διευθυντή και ερωτηματολόγιο που μετρούσε την επαγγελματική τους ικανοποίηση. Τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα της παρούσας έρευνας συνοψίζονται ως ακολούθως. Πρώτον, σε ό,τι αφορά στο αποτέλεσμα πολυεπίπεδου μοντέλου δομικής εξίσωσης για τη σχέση ανάμεσα στη διαπροσωπική συμπεριφορά του διευθυντή και τη διαπροσωπική συμπεριφορά του εκπαιδευτικού, αυτό αποκαλύπτει ότι η διαπροσωπική συμπεριφορά του διευθυντή έχει μικρή επίδραση στη διαπροσωπική συμπεριφορά του εκπαιδευτικού. (...)

Implications of findings are drawn and suggestions for further research are presented. The decision of multilevel models to look only at the impact of observable behaviour in classrooms seems to be justified because there is no impact of job satisfaction on student achievement but a small statistically significant impact of teachers’ interpersonal behaviour. One suggestion for further research is the investigation of job satisfaction in other contexts also it is important to investigate whether job satisfaction has an indirect effect on student achievement through the quality of teaching. This specific study provides a critical review of theoretical models of educational effectiveness and claims that there is a need to expand them. An effectiveness study investigating the impact of teacher job satisfaction and interpersonal behaviour on language achievement of grade 11 students was conducted. Specifically, it attempts to provide answers to the following three questions: a) Do the interpersonal relations at school and class level influence the students’ outcomes and thereby these two variables should be taken into account in modelling educational effectiveness? b) Does teacher job satisfaction influence teachers’ effectiveness? c) Does principal interpersonal behaviour influence teachers’ interpersonal behaviour? The methodology used to conduct this study, was based on quantitative methods. The data generated by the study, were initially analyzed with SPSS and at the final stage, were analyzed with Structural Equation Modelling-Mplus. In addition, for the purpose of this study a multilevel analysis was also conducted in order to identify the effects of variables measuring job satisfaction and interpersonal behaviour upon achievement. The research was conducted during the school year 2005-2006. An achievement test in the subject of Greek Language was administered to students at the beginning and at the end of this school year. Stage sampling was used to initially select 19 out of 28 secondary schools in Cyprus. In total 2603 students participated in this study and answered the Greek version of the Questionnaire of Teachers Interaction (QTI). The 98 teachers from the Greek department who participated in this study were asked to complete two questionnaires. The Questionnaire of Principal Interaction (QPI) was used to measure teacher and principal interpersonal behaviour. Another questionnaire measuring job satisfaction was also administered to teachers. The most important results of the study are summarized as follows: Structural equation modelling (SEM) approaches were used in order to investigate the relations between principals’ interpersonal behaviour and teachers’ interpersonal behaviour. The results of multilevel SEM analysis revealed that principals’ interpersonal behaviour has a small but not statistically significant effect on teachers’ interpersonal behaviour. Multilevel analysis revealed that job satisfaction and principal interpersonal behaviour were not associated with student achievement. Teacher interpersonal behaviour has a small but statistically significant effect on student achievement. Also, concerning job satisfaction the results of multilevel analysis have shown that there is no impact of job satisfaction on student achievement. One unexpected finding concerning job satisfaction and interpersonal behaviour is that teachers’ job satisfaction (aggregate level) can influence principals’ interpersonal behaviour. This result provides points to the need for further research in relation to situational models of leadership.