Η εξέλιξη της επαγγελματικής ικανοποίησης των δασκάλων : από τις σπουδές μέχρι τη συμπλήρωση της πρώτης πενταετίας στο επάγγελμα

Abstract

Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η ανάπτυξη ενός δομικού μοντέλου που θα συνδυάζει τις δύο υπάρχουσες θεωρητικές σχολές της επαγγελματικής ικανοποίησης: αυτής που ελέγχει τη διαφορά της αναμενόμενης με την πραγματική επαγγελματική ικανοποίηση (discrepancy theory) στα πλαίσια της γνωστικής ασυμφωνίας και εκείνης που αναζητεί το συνδυασμό των παραγόντων που συνθέτουν την επαγγελματική ικανοποίηση (situational model). Με αυτό τον τρόπο επιχειρείται επιβεβαίωση και προέκταση των θεωριών των Herzberg (1966) και Dinham και Scott (2000), οι οποίοι αναζήτησαν παράγοντες που συνθέτουν την επαγγελματική ικανοποίηση. Σ’ αυτό το πλαίσιο εξετάζεται η ανάπτυξη ενός μοντέλου επαγγελματικής ικανοποίησης των εκπαιδευτικών από τα χρόνια των σπουδών μέχρι και τα πρώτα πέντε χρόνια εργασίας τους. Στα πλαίσια της παρούσας έρευνας μελετήθηκε η επαγγελματική ικανοποίηση 178 φοιτητών του Τμήματος Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου και 538 νεοδιορισθέντων εκπαιδευτικών αποφοίτων του Πανεπιστημίου Κύπρου, των οποίων η υπηρεσία ήταν μικρότερη των πέντε χρόνων. Χρησιμοποιήθηκε ποσοτική μεθοδολογία. Η ανάλυση των διαχρονικών δεδομένων των υποκειμένων της έρευνας με τη χρήση δομικών και λανθάνοντων αναπτυξιακών μοντέλων ανάλυσης καταδεικνύει πως τρεις παράγοντες συνθέτουν την επαγγελματική ικανοποίηση των νεοδιορισθέντων εκπαιδευτικών και των φοιτητών. Οι παράγοντες αυτοί είναι: τα «δομικά χαρακτηριστικά του διδασκαλικού επαγγέλματος», τα «χαρακτηριστικά του χώρου εργασίας» και τα «χαρακτηριστικά του επαγγέλματος». Φαίνεται, επίσης πως η επαγγελματική ικανοποίηση είναι ένας παράγοντας ανώτερης τάξης που προκύπτει από τη σύνθεση τριών διακριτών παραγόντων, οι οποίοι παρουσιάζουν ισχυρή συσχέτιση μεταξύ τους. Έχει προκύψει πως η πορεία της επαγγελματικής της ικανοποίησης των φοιτητών παρουσιάζει εξελικτικά μια γραμμικά φθίνουσα ανάπτυξη. H εξέλιξη της επαγγελματικής ικανοποίησης των νεοδιορισθέντων εκπαιδευτικών ακολουθεί καμπυλόμορφη πορεία, δηλαδή με αρχική μείωση των επιπέδων της επαγγελματικής τους ικανοποίησης και στη συνέχεια ανάκαμψη, η οποία, όμως, δεν καταφέρνει να υπερβεί τα επίπεδα της αναμενόμενης επαγγελματικής τους ικανοποίησης. Οι φοιτητές και οι νεοδιορισθέντες εκπαιδευτικοί που είχαν χαμηλότερη αρχική επαγγελματική ικανοποίηση παρουσιάζουν μεγαλύτερο ρυθμό μείωσης της επαγγελματικής τους ικανοποίησης εξελικτικά στο χρόνο.

The purpose of this investigation was the development of a structural model that would combine the two existing theoretical schools of job satisfaction: the theoretical school that controls the difference between the expected and the actual job satisfaction (discrepancy theory) and the school that seeks the combination of the factors that determine job satisfaction (situational model). Thus, this model attempts to verify/confirm and extend Herzberg’s (1966) and Dinham and Scott (2000) theories, who investigated the factors that define/compose job satisfaction. Also, this research attempts to combine the theories mentioned above with Festinger’s (1957) theory of cognitive dissonance. In this framework we examine the development of a model that measures teachers’ job satisfaction in Cyprus from the beginning of their studies up until their first five years of work. The present research combines the two existing theoretical schools of job satisfaction and therefore is considered to be innovative and significant for current literature with the expansion of the theory of job satisfaction and the presentation of a new extended/broadened model. In the framework of the study in question, the level of job satisfaction of 178 students of the Department of Education of the University of Cyprus as well as 538 graduates of the University of Cyprus with less than five years of teaching experience was investigated. Quantitative methodology was used. The analysis of the participants’ longitudinal data that were taken along with the use of structural equation modeling and growth analysis revealed that “job satisfaction” is a concept consisting of three dimensions: “the teaching profession core features”, “the features of the working environment” and “the job features”. It appears that job satisfaction is a second order factor which results from the synthesis of three distinctive dimensions, which although independent, present a high correlation amongst them. In addition, it was shown that students’ and freshly appointed teachers’ “job satisfaction” is decreased with time. This may indicate that students and newly appointed teachers experience cognitive dissonance. Students and newly appointed teachers who initially experience lower levels of job satisfaction seem most likely to experience a decreased rate in their job satisfaction in subsequent years.