Ο αντίκτυπος του ελληνικού εμφυλίου : οι πολιτικές, κοινωνικοοικονομικές, εκπαιδευτικές και αθλητικές εξελίξεις στο κυπριακό πλαίσιο

Abstract

Η παρούσα διατριβή πραγματεύεται την επίδραση που είχε ο ελληνικός Εμφύλιος πόλεμος (1946-1949), ως μέρος της διεθνούς πολιτικής κατάστασης και του ευρύτερου διαχωρισμού του δυτικού και του ανατολικού στρατοπέδου, στις πολιτικές, κοινωνικοοικονομικές, αθλητικές και εκπαιδευτικές εξελίξεις στην Κύπρο κατά την περίοδο 1944-1949. Πρωταρχικός στόχος της μελέτης είναι να καλύψει ένα σημαντικό κενό στη βιβλιογραφία όσον αφορά τις πιο πάνω θεματικές, βασιζόμενη σε πηγές που δεν έχουν προηγουμένως, επαρκώς ή καθόλου, μελετηθεί. Η έρευνα βασίστηκε στη μελέτη πρωτογενών αδημοσίευτων αρχειακών πηγών, στην Κύπρο, την Ελλάδα και τη Βρετανία, στον κυπριακό και ελλαδικό Τύπο της εποχής και στη σχετική βιβλιογραφία για την υπό εξέταση περίοδο. Η πάροδος αρκετών δεκαετιών από το τέλος του ελληνικού εμφυλίου δεν επέτρεψε, δυστυχώς, παρά μόνο την πραγματοποίηση μιας συνέντευξης με ένα επιζώντα Κύπριο, από τους λίγους που βίωσαν την ατμόσφαιρα της αδελφοκτόνας σύρραξης στα ελληνικά βουνά και στην πολιτική προσφυγιά. Η συνέντευξη αποδείχθηκε πολύ χρήσιμη για την κατανόηση της ατμόσφαιρας και των νοοτροπιών της εποχής, αλλά και τη διασαφήνιση ερωτημάτων που σχετίζονταν με ζητήματα που εξετάζει η παρούσα διατριβή. Στη μελέτη καταγράφονται τα κύρια ζητήματα που απασχόλησαν την ελληνική πολιτική, από το κίνημα της Μέσης Ανατολής το 1944 μέχρι το τέλος του ελληνικού εμφυλίου και αξιολογείται η μορφή και ο βαθμός που αυτά επέδρασαν στη βρετανοκρατούμενη Κύπρο. Παράλληλα, μελετούνται οι πολιτικές εξελίξεις που σημειώθηκαν στην Κύπρο από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου μέχρι και τις δημοτικές εκλογές του 1949, από τις οποίες αναδεικνύεται ο διαπαραταξιακός διαχωρισμός που αναπτύχθηκε ανάμεσα στους Έλληνες της Κύπρου, υπό το βάρος και την επίδραση των ελλαδικών αντιπαραθέσεων. Εξετάζεται, επίσης, η ιδεολογική διάσπαση που παρατηρήθηκε στον εκπαιδευτικό - αθλητικό και κοινωνικό / οικονομικό τομέα, καθ’ ομοίωση και αναίμακτη αντιγραφή της διαμορφούμενης κατάστασης στην Ελλάδα και του ψυχροπολεμικού κλίματος της περιόδου. Όπως διαπιστώνεται, τα γεγονότα που διαδραματίζονταν στον μητροπολιτικό χώρο εργαλειοποιήθηκαν - ιδιαίτερα κατά τις προεκλογικές περιόδους των Δημοτικών και εκκλησιαστικών εκλογών - και από τις δύο πολιτικές παρατάξεις στην Κύπρο. Η κάθετη ιδεολογική ρήξη επέδρασε σε κάθε πτυχή της κοινωνικής και οικονομικής ζωής των Ελλήνων της Κύπρου και συνέβαλε στην κορύφωση της διαπαραταξιακής αντιπαράθεσης, η οποία εκδηλώθηκε μέσω των συγκρούσεων που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια των απεργιών του 1948 και των δημοτικών εκλογών του 1949, και με τη διεξαγωγή του ιδιότυπου «οικονομικού πολέμου». Η συμμετοχή του νησιού στον ελληνικό εμφύλιο, μέσω της διεξαγωγής «εθνικών» και «δημοκρατικών» εράνων και της κατάταξης των Κυπρίων στον Εθνικό και τον Δημοκρατικό Στρατό επιβεβαιώνουν τον διαχωρισμό των Ελλήνων της Κύπρου, αναλόγως του ελλαδικού στρατοπέδου που υποστήριζαν κατά τη διάρκεια του ελληνικού εμφύλιου. Απώτερος στόχος της διατριβής είναι να μελετήσει την πολιτικοϊδεολογική αντιπαράθεση που αναδύθηκε κατά την περίοδο 1946-1949, με ψυχροπολεμικά χαρακτηριστικά, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την ιδεολογική διαίρεση των Ελλήνων της Κύπρου και τον διαχωρισμό τους σε δύο πολιτικές παρατάξεις, της Αριστεράς και της Δεξιάς.

This thesis deals with the impact that the Greek civil war (1946-1949) – as part of the international political situation and the broader division of the world into western and eastern camps – had on the political, socioeconomic, athletic and educational developments in Cyprus during the years 1944-1949. The main aim of this study is to fill an important gap in the literature on the aforementioned topic that is based on resources that have not previously been adequately –if at all- studied. The research was based on the study of primary unpublished archival resources in Cyprus, Greece and Britain, the Cypriot and Greek Press and literature of the period. Unfortunately, the passage of several decades since the end of the Greek civil war allowed the conducting of just one interview with a survivor Cypriot, of the few who have experienced the atmosphere of the fratricidal conflict in the Greek mountains and political exile. The interview proved very useful for understanding the atmosphere and mentalities of the time, as well as for clarifying questions related to issues addressed in this thesis. The study records the principal matters that concerned Greece from the movement in the Middle East in 1944 to the end of the Greek civil war in 1949 and evaluates the way and the extent to which these events affected the Greek population of Cyprus. It examines, at the same time, the political developments that occurred in Cyprus from the end of the Second World War until the municipal elections in 1949, which highlight the partisan division developed among the Greeks of Cyprus, under the weight and influence of the Greek confrontations. The study also assesses the ideological cleavage that was observed in the educational, athletic, social and economic sectors, in likeness and bloodless image of the shaped Greek situation and the Cold War climate of the period. It is noted that the events that took place in mainland Greece – especially during the pre-election periods of the ecclesiastical and municipal elections – had been used as tools by both political wings in Cyprus. The sharp ideological division impacted every aspect of the socio-economic life of the Greek-Cypriots and contributed to the climax of the partisan collision, which manifested in the conflicts that took place during the strikes and the municipal elections of 1948 and 1949 respectively, as well as the peculiar “economic war”. Cyprus’ participation in the Greek civil war, through the ‘national’ and ‘democratic’ fundraisings and the recruitment of Cypriot volunteers to the National and Democratic Army, demonstrates the division of Greek-Cypriots according to which part they supported during the civil war in Greece. The ultimate aim of this thesis is the study of the politico-ideological clash that emerged during the period between 1946-1949; the clash had Cold War characteristics and led to the ideological division of the Greeks of Cyprus and their separation into two political wings, the Left and the Right.