Didactique du FLE et stratégies d'apprentissage : étude de cas sur la production et l'interaction orales, réalisée auprès d'apprenants adultes et grands adolescents en contexte chypriote hellénophone

Abstract

Η παρούσα έρευνα μελετά τη χρήση και εκμάθηση στρατηγικών επικοινωνίας κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων παραγωγής προφορικού λόγου και συνδιαλλαγής σε τάξεις Γαλλικής ως ξένης γλώσσας με ελληνοκύπριους μαθητές. Με τις στρατηγικές αυτές, οι μαθητές ζητούν διευκρινήσεις, βοήθεια, προσπαθούν να εξοικονομήσουν χρόνο, αποφεύγουν το θέμα και βρίσκουν λύσεις μέσω της επαναδιατύπωσης, της παράφρασης ή του παραδείγματος. Η διατριβή αυτή αποτελεί μελέτη περίπτωσης βασισμένη κυρίως στη διδακτική των ξένων γλωσσών και της Γαλλικής ως ξένης γλώσσας. Η μελέτη αυτή επιδιώκει πρώτα απ’ όλα να διερευνήσει τη θέση των στρατηγικών κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων παραγωγής προφορικού λόγου και συνδιαλλαγής στις τάξεις της Γαλλικής ως ξένης γλώσσας στο ελληνοκυπριακό πλαίσιο, μέσω μίας προκαταρκτικής μελέτης παρακολούθησης μαθημάτων, συνεντεύξεων και ερωτηματολογίου. Στην κύρια μελέτη παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα ενός σχεδίου διδασκαλίας εκμάθησης επικοινωνιακών στρατηγικών. Δημιουργήσαμε ένα εργαστήριο προφορικού λόγου και συνδιαλλαγής, σχεδιάσαμε ένα πρόγραμμα εμπνευσμένο κυρίως από το μοντέλο της Oxford (2011), με στόχο οι μαθητές να μάθουν να χρησιμοποιούν τις στρατηγικές. Για να αξιολογήσουμε τις πρακτικές των μαθητών, διεξήγαμε δραστηριότητες προφορικού λόγου και συνδιαλλαγής που χρησίμευσαν ως διαγνωστικές και τελικές αξιολογήσεις και συγκρίναμε τα αποτελέσματα με αυτά ομάδας ελέγχου που δεν συμμετείχαν στο εργαστήριο. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι ελληνοκύπριοι μαθητές της γαλλικής ως ξένης γλώσσας που συμμετείχαν, δεν είχαν ευχέρεια στον προφορικό λόγο, συναντούσαν δυσκολίες έκφρασης με αποτέλεσμα να καταφεύγουν στη σιγή ή στην μητρική τους γλώσσα για να επικοινωνήσουν. Επιπλέον, η εκμάθηση των στρατηγικών επικοινωνίας είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της χρήσης στρατηγικών στον προφορικό λόγο, την ευχέρεια των μαθητών στο τέλος του προγράμματος και την βελτίωση του επιπέδου τους στον προφορικό λόγο, με βάση τα επίπεδα του Ευρωπαϊκού Κοινού Πλαισίου Αναφοράς για τις γλώσσες (2001).

This research studies the use and learning of communication strategies during oral production and interaction activities in French as a Foreign Language (FFL) classes in the Greek Cypriot context. These strategies can consist of clarifying, asking for help, saving time, avoiding the subject and compensating by (re)formulating, for example through paraphrase or exemplification. This case study is mainly based on didactics of foreign languages and primarily seeks to explore the place of oral production and interaction strategies in FFL classes in the Greek Cypriot context, with a preliminary study conducted through classroom observations, interviews and a questionnaire. In the main study we present the results of a communicative strategies instruction project. We set up a speaking and oral interactive workshop, being mainly inspired by Oxford’s model (2011). In order to evaluate learners' performance, we conducted oral production and interaction activities that served as pre- and post-tests. Finally, we put together a control group who did not participate in the workshop sessions and compared their results with those who participated in the strategy instruction project. The results of the study showed that the Greek Cypriot students of French as a foreign language who participated, were not fluent in spoken language, encountered difficulties in oral expression, thus they used avoidance strategies or code switching. In addition, strategy instruction has resulted in increased use of oral strategies, student fluency at the end of the program and improvement in their level of speaking, based on the levels suggested by the Common European Framework of Reference for Languages (2001).

L’objet de cette recherche doctorale est l’emploi et l’apprentissage des stratégies de communication au fil des activités de production et d’interaction orales (PIO) dans les classes de Français Langue Étrangère (FLE), en contexte chypriote hellénophone. Ces stratégies peuvent consister à faire clarifier, à demander de l’aide, à gagner du temps, à éviter le sujet et à compenser, en (re)formulant une assertion par le biais de la paraphrase ou de l’exemplification par exemple. La présente thèse consiste donc en une étude de cas fondée notamment sur la didactique des langues étrangères et du FLE. Elle cherche en premier lieu à explorer la place qu’occupent les stratégies au sein des activités de PIO en classe de FLE, dans un environnement précis, par la conduite d’une étude préliminaire portant sur un corpus constitué d’observation de classes, d’entretiens avec des apprenants et d’un questionnaire adressé aux enseignants. En deuxième lieu, la recherche principale a consisté en l’organisation d’un projet d’enseignement-apprentissage des stratégies communicatives en PIO, en la collecte de données tout au long du déroulement de ce projet et en une analyse de ces données. Afin de faire acquérir les stratégies de communication en PIO, un atelier de PIO a été mis en place et un plan de travail principalement inspiré du modèle d’Oxford (2011) a été conçu. L’estimation de la qualité des pratiques des apprenants en PIO a été réalisée par l’organisation d’évaluations diagnostiques et finales, dont les résultats ont aussi été comparés à ceux d’un groupe de contrôle, n’ayant pas participé à l’atelier. Les résultats de l'étude ont démontré que les étudiants chypriotes hellénophones de FLE qui y ont participé, rencontraient des difficultés d'expression en PIO et cherchaient longtemps leurs mots. Ils utilisaient donc des stratégies d'évitement ou d’alternance codique en passant ainsi souvent à leur langue maternelle pour se faire comprendre. Enfin, l’enseignement-apprentissage des stratégies a eu comme résultat la croissance de mise en œuvre des stratégies de communication en PIO, une fluidité plus importante des sujets à la fin du programme et une amélioration de leur niveau global de compétence en PIO.