Η εικαστική δραστηριότητα στην Κύπρο κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας

Abstract

Η εργασία καλύπτει την περίοδο 1878 – 1959 και επιχειρεί μία κοινωνικοπολιτική προσέγγιση της εικαστικής δραστηριότητας στην Κύπρο. Πρόκειται για την πρώτη συνθετική προσέγγιση του θέματος αφού η μέχρι τώρα δημοσιεύσεις, όπως φαίνεται από το περιεχόμενο της σχετικής βιβλιογραφίας. είχαν παραμείνει σε βιοεργογραφική προσέγγιση των καλλιτεχνών που εμφανίστηκαν και έδρασαν στην περίοδο αυτή. Η διατριβή είναι διαιρεμένη σε επτά κεφάλια και φέρνει νέα στοιχεία και προσεγγίσεις για την ιστορία της Κυπριακής Τέχνης . Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται μία σύντομη θεώρηση της τέχνης κατά την ύστερη περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας και καταγράφει ως πρώτο κύπριο ζωγράφο, με περιορισμένο όμως έργο, τον Επαμεινώνδα Φραγκούδη, που έφυγε από την Κύπρο το 1854 και σταδιοδρόμησε στη συνέχεια ως καθηγητής στο Βουκουρέστι.Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται μία επισκόπηση της πρώτης επαφής των Κυπρίων με την τέχνη που αρχίζει μέσα από την διδασκαλία του μαθήματος της Ιχνογραφίας στα σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης. Η Ιχνογραφία υπήρξε βασικό μάθημα, ιδιαίτερα μετά την ίδρυση του Παγκύπριου Γυμνασίου, στο οποίο διδάχτηκε από προσοντούχους καθηγητές απόφοιτων Σχολών Καλών Τεχνών της Ελλάδας και του εξωτερικού. Από το 1917 δίδαξε το μάθημα ο αυτοδίδακτος ζωγράφος Ιωάννης Κισσονέργης και από το 1923 ο Αδαμάντιος Διαμαντής. Η διδασκαλία του μαθήματος ολοκληρωνόταν με την έκθεση των έργων των μαθητών στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται μία πρώτη αναφορά στους κύπριους που επιχείρησαν να σπουδάσουν ή σπούδασαν σε Σχολές Καλών Τεχνών στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, χωρίς να μπορέσουν να διαδραματίσουν οποιοδήποτε ρόλο αφού η τοπική κοινωνία απέρριπτε τη δυτική τάση της τέχνης τους. Πρώτος επιχείρησε να σπουδάσει στο εξωτερικό ο Βασίλης Μιχαηλίδης, του οποίου η προβολή του ποιητικού έργου απέβη σε βάρος του ζωγραφικού του, παρόλο που η ζωγραφική του είχε να παρουσιάσει αξιόλογα έργα. Ιδιαίτερα σημαντικό κεφάλαιο είναι το θέμα της παρουσίας των καλλιτεχνών από την Ελλάδα, η παρουσία των οποίων συνέβαλε στην πρώιμη διαμόρφωση των πρώτων βημάτων της κυπριακής τέχνης. Ολόκληρο το τέταρτο κεφάλαιο εξετάζει το ρόλο και τη συμβολή τους στην κυπριακή τέχνη. Στο πέμπτο κεφάλαιο επιχειρείται μία επισκόπηση της ιστορίας της κυπριακής γλυπτικής και του ρόλου που διαδραμάτισε ο γλύπτης Ανδρέας Θυμόπουλος, πρώτος κύπριος απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών, ο οποίος κυριάρχησε στον χώρο και αμφισβήτησε το έργο και τα προσόντα οποιουδήποτε άλλου εμφανίστηκε ως ανταγωνιστής του. Η κυρίαρχη παρουσία του για σχεδόν μισό αιώνα δεν άφησε οποιοδήποτε καλλιτεχνικό στίγμα. Ακολουθεί το έκτο κεφάλαιο ένα εκτεταμένο χρονολόγιο της καλλιτεχνικής δραστηριότητας την Κύπρο, που επέτρεψε την συναγωγή μίας σειράς διαπιστώσεων και συμπερασμάτων που καταγράφονται στο επόμενο έβδομο και τελευταίο κεφάλαιο. Στις διαπιστώσεις και συμπεράσματα γίνεται μια σύντομη βιογραφική καταγραφή των ζωγράφων της περιόδου με ειδική αναφορά στους τόπους των σπουδών τους. Παρόμοια προσεγγίζονται οι γυναίκες ζωγράφοι και οι γλύπτες της περιόδου. Γίνεται ακόμη αναφορά στις εκθέσεις και στους χώρους των εκθέσεων, στην εικαστική κριτική και στη στάση που τήρησαν οι καλλιτέχνες απέναντι στην αγγλική διοίκηση, την συνεργασία ή την εικαστική σιωπή τους. Γίνεται επίσης αναφορά στις δύο πρώτες καλλιτεχνικές συσσωματώσεις με την ίδρυση του Ομίλου Φιλότεχνων και της Παγκύπριας Ένωσης Φιλότεχνων. Τονίζονται ακόμη η αύξηση των εκθέσεων στην τριετία 1957 – 1959 και η διαμόρφωση ενός φιλότεχνου αγοραστικού κοινού που δεν υπήρξε στην προηγούμενη περίοδο.

The thesis covers the period 1878-1959 and attempts a socio-political approach towards the visual arts’ activity in Cyprus. This is the first synthetic approach to the subject since the hitherto publications, as can be seen from the content of the relevant literature, had been remained in the bio-biographical approach of the artists who appeared and acted in this period. The research paper is divided into seven chapters and presents new elements and approaches to the history of Cypriot Art. In the first chapter, a brief overview of art during the late Ottoman domination has been presented. It has been recorded that the first Cypriot painter who, although had a limited work, is Epaminondas Fragoudis. Fragoudis left from Cyprus in 1854 succeeding an academic career as a professor in Bucharest later. In the second chapter, an overview of the first contact of Cypriots with the art is introduced. This connection began through the teaching of painting course in secondary schools. Painting has been a fundamental lesson, especially since the founding of the Pancyprian Gymnasium, where it was taught by qualified teachers of graduate schools of Fine Arts in Greece and abroad. From 1917 the self-taught painter Ioannis Kisson taught the painting course, followed by Adam Diamantis in 1923. The teaching of the course used to conclude with the end of year show which included the pupils' works. In the third chapter, it has been recorded the first mention of Cypriots who attempted to study or they studied in Fine Arts schools in the late 19th and early 20th centuries, who were unable to play any role after local society rejected the Western tendency of their art. Vasilis Michailidis was the first who attempted to study abroad, whose promotion of his poetic work was to the detriment of his painting achievements, although his painting works were considerable. Of particular importance is the presence of artists from Greece, whose presence helped to shape the early stages of Cypriot art. In the entire fourth chapter, artists’ role and contribution to Cypriot art is analysed. In the fifth chapter, an overview of the history of Cypriot sculpture is provided. Additionally, the sculptor Andreas Thymopoulos and his importance are presented in this chapter, referring to his dominant presence for almost half a century. He was the first Cypriot graduate of the School of Fine Arts, who dominated in this field, challenging the work and qualifications of any competitor. In the sixth chapter, an extensive timeline of the visual arts activity in Cyprus is recorded. This chronicle of artists allowed a series of findings and conclusions recorded and presented in the next seventh and last chapter. In the findings and conclusions section, a brief biographical record of the painters of the period, with particular reference to the places of their study is documented. Similarly, female painters and sculptors of the period are presented. Following, references are made to the exhibitions and venues, to the art criticism and the attitude of the artists towards their English management, collaboration or artistic silence. Reference is also made to the first two artistic mergers with the founding of the Pancyprian Union of Art Lovers, increasing the numbers of exhibitions in the period 1957 - 1959 and causing the formation of an artistic purchasing audience that did not exist in the previous period.