Ethics and politics in performance art : reclaiming the function of art in society

Abstract

Αυτή η διατριβή αποτελεί μια θεωρητική προσέγγιση στη “performance art”, προκειμένου να αξιολογήσει, από την προοπτική του 21ου αιώνα, τις ηθικές και πολιτικές ανησυχίες που έχουν συμβάλει στην εμφάνιση και τη εξέλιξη αυτής της μορφής τέχνης. Προσεγγίζοντας τη «performance art», μέσα από την προοπτική της ιστορίας της τέχνης, η διατριβή αυτή επικεντρώνεται στις βασικές ανησυχίες που έχουν παρακινήσει κάποιους από τους βετεράνους αυτής της μορφής τέχνης και υποστηρίζει ότι αυτές οι ανησυχίες έχουν διαμορφώσει ένα κοινό όραμα για πολλούς καλλιτέχνες το οποίο ξεπερνά την απλή αισθητική απόλαυση του έργου τέχνης. Πιο συγκεκριμένα, κατά την ανάλυση μιας σειράς «performances» υιοθετείται ένα θεωρητικό υπόβαθρο με σκοπό να διαφανεί η σημασία αυτής της μορφής τέχνης που συνίσταται στην προσφορά μιας ενσώματης εμπειρίας που μοιράζεται ο καλλιτέχνης και ο θεατής και η οποία συμβάλλει στην ανάπτυξη της ηθικής και πολιτικής συνείδησης ​​των συμμετεχόντων. Η βασική θέση της διατριβής αυτής αποδέχεται ως βασικό και διαχρονικό αίτημα της «performance art», την ανάκτηση της λειτουργίας της τέχνης στην ανθρώπινη κοινωνία. Κάθε κεφάλαιο επικεντρώνεται στο έργο δύο έως τεσσάρων καλλιτεχνών, το οποίο αναλύεται μέσα από το φακό μιας συγκεκριμένης θεωρητικής προσέγγισης, φιλοσοφικής, ανθρωπολογικής και / ή ψυχαναλυτικής. Αυτό επιτρέπει τον ορισμό και τη διασαφήνιση των διακριτών τάσεων που χαρακτηρίζουν τη «performance art». Ως εκ τούτου, σταχυολογούνται οι διαφορετικές τάσεις που επηρέασαν καθοριστικά τον τομέα αυτό από τη δεκαετία του 1960 έως σήμερα, συζητώντας κάθε μία ξεχωριστά αλλά και συλλογικά. Στο πρώτο κεφάλαιο, αναλύονται οι συνθήκες που συνέβαλαν στην εμφάνιση αυτής της μορφής τέχνης, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως «επιστροφή στο σώμα». Συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά στο έργο κριτικών που αποδίδουν την κρίση που διέρχεται η σύγχρονη τέχνη στα ελλείματα της ύστερης καπιταλιστικής κοινωνίας. Το δεύτερο κεφάλαιο επικεντρώνεται στα πρώτα στάδια της «performance art», όπου παρατηρείται μια στροφή στα «rituals». Λόγω του ότι τα «rituals» αποτελούν μέσα δόμησης της κοινωνίας και του πολιτισμού και συμβάλλουν στην αποκατάσταση της τάξης σε περιόδους κρίσης, η στροφή της «performance art» σε αυτά υποδεικνύει την προσπάθεια για την επανορθωτική λειτουργία της τέχνης στη κοινωνία, μέσω της ενσώματης εμπειρίας. Το τρίτο κεφάλαιο, πραγματεύεται το πώς ορισμένοι καλλιτέχνες επιδιώκουν να δημιουργήσουν ένα χώρο όπου οι «δυνάμεις του τρόμου (powers of horror)» που σχετίζονται με την αποκειμενοποίηση (abjection) μπορούν να μετουσιωθούν σε μια θετική εμπειρία. Στο τέταρτο κεφάλαιο δίνεται έμφαση στις ηθικές ανησυχίες που εγείρει η ανταπόκριση στη διαφορετικότητα του «άλλου». Το πέμπτο κεφάλαιο, αναλύει έργα τέχνης τα οποία αποτελούν μια πολεμική ενάντια στη βιοπολιτική συνθήκη: μια πολεμική που στοχεύει να προβάλει ως επιτακτική την ανάγκη για την υιοθέτηση ενός εναλλακτικού τρόπου ύπαρξης και τη συγκρότηση μιας κοινότητας που αντιστέκεται στις δυνάμεις αποκλεισμού της βιοπολιτικής θεώρησης. Στο τελευταίο κεφάλαιο παρατίθενται σκέψεις σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από αυτό το είδος τέχνης, που σχετίζονται κυρίως με τη δυνατότητα του καλλιτέχνη να δημιουργήσει μια αίσθηση κοινότητας μεταξύ των συμμετεχόντων.

This thesis adopts a cluster of theoretical approaches to performance art, in order to evaluate, from a 21st century perspective, the ethical and political factors that determined the emergence and sustainment of this art form. This thesis’ overarching argument accepts that the diachronic purpose of performance art reclaims the function of art in human society. Approaching performance art from an art historical perspective, the thesis examines the main concerns that have motivated some key practitioners of this art form, to show how ethical and/or political deliberations have shaped a common vision among diverse artistic practices, a vision that goes beyond the mere enjoyment of the artwork. More specifically, by analysing a number of performances against theoretical frameworks borrowed from anthropologic, psychoanalytic and political theory, and ethics, it seeks to highlight the importance of this art form, first; in its capacity to redefine the embodied experience that is shared between the artist and the spectator, and, second; its contribution to the development of an ethical and political conscience of the participants involved. Individual chapters are structured thematically. Each chapter focuses on two, three or four performance artists whose work is examined through the lens of a particular theoretical philosophical, anthropological, and/or psychoanalytic perspective. Each set of chosen theories allows for the developments informing the dynamic traits of the field of performance art to come to the fore and relate to a period spanning from the 1960s to the present. Chapter One discusses the societal circumstances within which this art form emerged. Specifically, the work of post-modern and contemporary critics shedding light on the discontents of the late capitalist society and the resulting crisis in the modern art world is utilised with a view to explain the primacy of the to return to the body. In Chapter Two, attention is cast to the early stages of performance art, where a turn to ritual is noted in artistic practices. Bearing in mind that rituals are means of structuring the sociocultural world and restoring order in times of crisis, what is argued is that performance artists’ turn to ritual points to a conviction in the restorative function of body-oriented experience. Chapter Three, discusses how certain performance artists seek to produce a site where the “powers of horror” associated with abjection assume a transformative outlook. Therefore, chapter three analyses performances that exemplify the Kristevan abject, ultimately to illustrate the sublimatory function of art. Chapter Four, deploys a Levinasian lens, to emphasise the ethical concerns raised by the response to the alterity of the Other. Furthermore, the analysis is enhanced with Judith Butler’s political appropriation of Levinasian ethics, particularly his notion of vulnerability, with a view to providing a more insightful understanding of the current issues that many of these artists deal with. Chapter Five, draws on performances which launch a polemic against the biopolitical state as discussed by Giorgio Agamben: a polemic which aims to demonstrate the need to move towards an alternative mode of being and a community that actively resists the exertion of exclusionary biopolitical power. In the second part of this chapter, a positive reading of Agamben’s concept of play is introduced as a counter-strategy to neutralise the friction between the sacred and the biopolitical. Finally, the concluding chapter of the thesis identifies potential risks and dangers that may arise from this kind of artistic practices, which are found to relate primarily to the capacity of the artist to instill an innovative sense of community among the participants involved.