Η διακίνηση ανθρώπων και αγαθών στην Κυπριακή Διένεξη: ο κανονισμός της Πράσινης Γραμμής

Abstract

Η εφαρμογή του Κανονισμού της Πράσινης Γραμμής προέκυψε ως μια προσωρινή ρύθμιση αμέσως μετά την καταψήφιση, από την πλειοψηφία των Eλληνοκυπρίων, του σχεδίου λύσης που υπέβαλε στα μέρη ο τότε Γ.Γ. του Ο.Η.Ε., Κόφι Ανάν και τη νέα πραγματικότητα της ένταξης του διαιρεμένου νησιού στην Ε.Ε.. Η Κυπριακή Δημοκρατία νομικά εντάχθηκε ολόκληρη, αλλά η εφαρμογή του κεκτημένου ανεστάλη στο βόρειο τμήμα της Κύπρου. Στις 23 Απριλίου 2003 άνοιξαν σημεία διέλευσης στην Πράσινη Γραμμή και επετράπη η διακίνηση προσώπων και από τις δύο κοινότητες. Στις 28 Απριλίου 2004, τρεις μόνο μέρες πριν την ένταξη στην Ε.Ε. (1η Μαϊου 2004), τέθηκε σε ισχύ ο Κανονισμός. Με τις πρόνοιές του, διευκολύνονται οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των επιμελητηρίων των δύο πλευρών, μέσα από έναν συμφωνημένο μηχανισμό, τον οποίο η Ε.Ε. ρυθμίζει μέσα από διαβουλεύσεις με τις ηγεσίες των επιμελητηρίων. Προβλέπονται, επίσης, πρόνοιες για τη διακίνηση προσώπων ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Η διακίνηση προσώπων στο νησί ήταν ήδη προβληματική από το 1964 για τους Τουρκοκύπριους, ενώ το 1974 παγιώθηκε σε de facto σκληρό σύνορο ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Αναλύω τις πρόνοιες του Κανονισμού και την πορεία υλοποίησής του. Παραθέτω το είδος των προβλημάτων, τις ευκαιρίες για συνεργασία και επικοινωνία που δημιούργησε ο Κανονισμός και απαντώ στο ερώτημα κατά πόσον και σε ποιο βαθμό έχει επιλύσει τα προβλήματα και έχει προσφέρει νέες δυνατότητες συνεργασίας. Πρόσωπα που συμμετέχουν στην εφαρμογή του παραθέτουν τις απόψεις τους και τις εκτιμήσεις τους για το παρόν και το μέλλον του Κανονισμού. Ο Κανονισμός συνέβαλε στη μείωση της προκατάληψης και στην οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης με μερίδα που πληθυσμού που είδε τις πρόνοιές του ως μια ευκαιρία για την επαναπροσέγγιση. Πέραν τούτου, συνέβαλε στην ανάπτυξη της εμπορικής δραστηριότητας στο νησί, ενώ τα προβλήματα στην εφαρμογή του ετύγχαναν συζήτησης ανάμεσα στα δύο μέρη και στην ΕΕ. Προσέφερε προσωρινές ρυθμίσεις και λύσεις σε μια σειρά από επείγουσας σημασίας εκκρεμότητες. Έτσι, τα εμπορικά επιμελητήρια απέκτησαν ένα θεσμικό μηχανισμό κοινής αποδοχής για εμπορικές δραστηριότητες. Ωστόσο, διαφωνίες στο πολιτικό επίπεδο, ταλαντεύσεις και εκατέρωθεν καχυποψίες, δεν επέτρεψαν στον Κανονισμό να αναπτύξει τις πλήρεις δυνατότητές του, ούτως ώστε να εξελιχθεί σε εργαλείο μετασχηματισμού μιας ιστορικής διένεξης σε ένα πρότζεκτ ειρήνης και συμφιλίωσης. Εφόσον τεθούν τα ζητήματα που προέκυψαν από τα εμπόδια στην ελεύθερη διακίνηση των ανθρώπων και των αγαθών από την αρχή της κυπριακής διένεξης, τη δεκαετία του 1960, καταλήγουμε στην εφαρμογή του Κανονισμού της Πράσινης Γραμμής. Το κύριο ερευνητικό ερώτημα αφορά το είδος των προβλημάτων και το ποιες δυνατότητες υπήρξαν στη διακίνηση ανθρώπων και αγαθών και σε ποιο βαθμό ο Κανονισμός της Πράσινης Γραμμής έχει επιλύσει τα προβλήματα και έχει προσφέρει νέες δυνατότητες συνεργασίας. Το πιο πάνω θέμα θα εξεταστεί μέσα από το φακό της κονστρουκτιβιστικής προσέγγισης, καθώς θα αναλυθούν ζητήματα και πώς αυτά αλλάζουν ανάλογα με τη χρονική συγκυρία και την επιρροή που ασκούν οι δρώντες αλλά και σε ποιο βαθμό δημιουργήθηκαν συνθήκες πραγματικής συνεργασίας ή/και ζητήματα τριβών και διαφωνιών ή και μετασχηματισμού της διένεξης. Θα πραγματοποιηθεί, επίσης, ανάλυση επίσημων κειμένων για τον Κανονισμό, όπως υιοθετήθηκε από την Ε.Ε. Η μέθοδος που θα ακολουθηθεί περιλαμβάνει μεικτά στοιχεία ποιοτικής και ποσοτικής μεθόδου έρευνας. Θα αντλήσω δεδομένα μέσα από τη λήψη δομημένων συνεντεύξεων (ποιοτική μέθοδος). Για να υπάρξει μια πλήρης εικόνα για το πώς οι άμεσα επηρεαζόμενοι δρώντες αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα γύρω από τον Κανονισμό αυτό, λήφθηκαν συνεντεύξεις από πρόσωπα με θέσεις-κλειδιά στην εφαρμογή του Κανονισμού της Πράσινης Γραμμής αλλά και από πρόσωπα που συμμετέχουν στη διακοινοτική δράση.