Έρευνα δράσης εκπαιδευτικών για ανάπτυξη των περιβαλλοντικών κινήτρων μαθητών δημοτικού μέσω ενός εκπαιδευτικού περιβαλλοντικού προγράμματος σχολικών λαχανόκηπων

Abstract

Η παρούσα μελέτη εξετάζει τις αλλαγές στα περιβαλλοντικά κίνητρα μίας ευάλωτης ομάδας μαθητών πριν και μετά τη συμμετοχή τους σε ένα περιβαλλοντικό πρόγραμμα σχεδιασμένο στις θεωρητικές προσεγγίσεις των κινήτρων και κυρίως της θεωρίας του Αυτοκαθορισμού, σύμφωνα με την οποία η ικανοποίηση των τριών βασικών ψυχολογικών αναγκών της ανάπτυξης σχέσεων, της αυτονομίας και της επάρκειας μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη των πιο αυτοκαθοριστικών κινήτρων που σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα εμπλοκής των παιδιών σε μελλοντικές φιλοπεριβαλλοντικές δράσεις. Συμμετέχοντες της Έρευνας Δράσης ήταν δεκατρείς μαθητές (4 αγόρια και 9 κορίτσια) που συμμετείχαν στο Θεσμό του Προαιρετικού Ολοήμερου Σχολείου και συγκεκριμένα στο μάθημα του Σχολικού Κήπου κατά τη διάρκεια του οποίου έπρεπε να δημιουργήσουν ένα σχολικό λαχανόκηπο και να εμπλακούν σε διάφορες δραστηριότητες. Επιπλέον στους συμμετέχοντες περιλαμβάνονται τα μέλη της ερευνητικής ομάδας που αποτελείτο από τη βασική Ερευνήτρια/Εκπαιδευτικό, τους Διευκολυντές (τον Επόπτη/Πανεπιστημιακό σύμβουλο της Ερευνήτριας/Εκπαιδευτικού & τη Διευθύντρια του σχολείου) καθώς επίσης και τρεις συναδέλφους Εκπαιδευτικούς/Συνεργάτες ανάμεσα σε αυτούς και η Συνεργάτιδα Δασκάλα. Η ανάγκη διεξαγωγής της παρούσας έρευνας προέκυψε όχι μόνο από τα προσωπικά ερευνητικά ενδιαφέροντα της ερευνήτριας/εκπαιδευτικού αλλά και για πολλούς άλλους λόγους ανάμεσα στους οποίους βρίσκονται η ανάγκη διερεύνησης των περιβαλλοντικών κινήτρων των παιδιών και πώς αυτά διαμορφώνονται ύστερα από τη συμμετοχή τους σε περιβαλλοντικά εκπαιδευτικά προγράμματα τα οποία κατά καιρούς εφαρμόζονται στα σχολεία και έχουν απώτερο σκοπό τη διαμόρφωση μίας αειφόρου περιβαλλοντικής συμπεριφοράς που αποτελεί κρίσιμη ανάγκη στο να σωθεί ο πλανήτης μας ο οποίος ταλανίζεται καθημερινά από το πλήθος των περιβαλλοντικών συνεπειών. Επιπλέον, τα ευάλωτα χαρακτηριστικά των μαθητών/συμμετεχόντων (π.χ. χαμηλά κίνητρα για μάθηση, χαμηλά περιβαλλοντικά κίνητρα, υψηλό ποσοστό παχυσαρκίας των μαθητών, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο γονιών και δυσκολίες στην καθημερινή τους διαβίωση), λειτούργησαν καταλυτικά στην απόφαση διεξαγωγής της παρούσας ΈΔ. Η παρούσα μελέτη διεξήχθη ακολουθώντας τη μεθοδολογική προσέγγιση της Έρευνας Δράσης. Τα δεδομένα συλλέχθηκαν μέσω ημιδομημένων συνεντεύξεων μεταξύ της Ερευνήτριας/Εκπαιδευτικού και των μαθητών που πραγματοποιήθηκαν πριν και μετά τη συμμετοχή τους στο περιβαλλοντικό πρόγραμμα, μέσω της συστηματικής παρατήρησης των μαθητών/συμμετεχόντων από τα μέλη της ερευνητικής ομάδας καθώς επίσης μέσω αναστοχαστικών εντύπων τόσο των ιδίων των μαθητών όσο και των ερευνητών. Από την ανάλυση περιεχομένου και ερμηνευτική ανάλυση των δεδομένων προέκυψαν συμπεράσματα που αφορούν: α) Τις αλλαγές στα περιβαλλοντικά κίνητρα των μαθητών/συμμετεχόντων, β) Τις απαραίτητες συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη των πιο αυτοκαθοριστικών περιβαλλοντικών κινήτρων στα παιδιά, γ) Τις ερευνητικές στρατηγικές εφαρμογής μίας ΈΔ σε σχολικό επίπεδο και δ) Τις εισηγήσεις σχεδιασμού ενός περιβαλλοντικού προγράμματος που στόχο έχει την ανάπτυξη των περιβαλλοντικών κινήτρων των παιδιών και των μελλοντικών τους προθέσεων να εμπλακούν σε παρόμοιες μελλοντικές περιβαλλοντικές πράξεις.

The present study examines the environmental motivation of a vulnerable group of primary school students through their participation in School Garden Environmental Project. The project was designed based on different theories of motivation and mainly based on the Self-Determination Theory. The Self Determination Theory (SDT) is one of the leading theories on human motivation. Many researchers have been tested the specific theory though specific educational practices. According to SDT theory, the satisfaction of the three basic phycological needs of relatedness, autonomy, and effectiveness lead to the development of more self-determining motives that increase the chances of engaging in future pro environmental actions. Participants of the study were thirteen primary school students (4 boys & 9 girls). Into the participants six research team members are also included. The Teacher/Researcher, the Facilitators (The Advisor of the Teacher/Researcher & The school Principal) and three more colleague teachers including the Critical Friend. The need to conduct the present study arose not only from the personal research interests of the main researcher/educator, but also from many other reasons. All these years, students in primary schools have been participated into Environmental Educational Projects that aim to develop a sustainable environmental behaviour. However, limited research has been conducted to investigate students’ environmental motivations and how they are formed through their participation in specific Environmental Educational projects. Meanwhile, a main goal of Environmental Education is to develop children’s action competence toward the environment, which refers to students’ intentions(motives) to act for the environment. That means there is a need of investigate children’s environmental motivation. Also, a real challenging situation concerning the specific characteristics of the specific target group of primary school students (e.g., students with very low motivation to learn, low environmental motivation, high percentage of student obesity, low educational level of parents, difficulties obtaining their basic survival needs etc.) led to the necessity of implementing the specific school garden project. The present study was conducted following the Action Research methodological approach. Data were collected through pre & post semi structured interviews between the Teacher and the students, systematic observations of the students/participants by the members of the research team and though reflective forms completed from the students and the researchers. The content analysis and the use of the interpretivism approach lead to the results concerning: a) Changes in students environmental motivations, b) The ideal conditions that lead to the development of the most self-determining environmental motivation in children, c) Specific research strategies for implementing an EE project in a primary school with disadvantage students & d) Suggestions of planning an EE project that aim to develop children’s environmental motivations and their future intentions to engage in similar environmental actions.