Ερμηνευτικές προσεγγίσεις στη διηγηματογραφία του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη

Abstract

Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι τα διηγήματα του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, τα οποία για μεγάλο χρονικό διάστημα παρέμειναν στη σκιά των ποιητικών του έργων. Για τις ανάγκες της εργασίας αξιοποιήθηκε η συγκεντρωτική τρίτομη έκδοση που επιμελήθηκε ο Νίκος Σαραντάκος για τις εκδόσεις Ερατώ, η οποία επέτρεψε τη συστηματική μελέτη του συνολικού corpus των 99 ευρεθέντων διηγημάτων του Λαπαθιώτη, τα οποία μέχρι πρότινος βρίσκονταν διασκορπισμένα σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά και σε άλλα έντυπα της εποχής του λογοτέχνη. Η εργασία δομείται σε τέσσερα κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται καταρχάς μια γνωριμία με τη ζωή και το έργο του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, μέσω μιας ευσύνοπτης παρουσίασης της βιογραφίας και εργογραφίας του. Ακόμη, στο ίδιο κεφάλαιο, γίνεται αναλυτική αναφορά στη μετά θάνατον εκδοτική πορεία του λαπαθιωτικού έργου, που περιλαμβάνει τις διάφορες εκδόσεις του ποιητικού και πεζογραφικού του έργου (δεδομένου ότι ο ίδιος ήταν ιδιαίτερα φειδωλός στην έκδοση του έργου του). Επιπλέον, δίνονται συνοπτικές πληροφορίες σχετικά με την ένταξη του Λαπαθιώτη στα νεοελληνικά γράμματα, τις πνευματικές και καλλιτεχνικές του συγγένειες και τους βασικούς άξονες της λογοτεχνικής του δημιουργίας. Το δεύτερο κεφάλαιο επικεντρώνεται στη διηγηματογραφία του Λαπαθιώτη, σε συνάρτηση με την εκδοτική της διαδρομή, και επισημαίνεται η όξυνση του ενδιαφέροντος που συντελέστηκε το τελευταίο διάστημα γύρω από τα λαπαθιωτικά διηγήματα. Κατόπιν, παρουσιάζονται συνοπτικά τα κυριότερα ζητήματα αλλά και οι προκλήσεις που αντιμετώπισε ο επιμελητής της συγκεντρωτικής έκδοσης των λαπαθιωτικών διηγημάτων, Νίκος Σαραντάκος, για την υλοποίησή της και παρατίθενται οι εκδοτικές του επιλογές, οι οποίες είναι σημαντικές για την κατανόηση της μεθοδολογίας που ακολουθήσαμε κατά την ερμηνευτική ανάλυση των διηγημάτων. Στο τρίτο και βασικότερο κεφάλαιο της εργασίας, αφού γίνει μια γενική παρουσίαση της θεματολογίας των διηγημάτων του Λαπαθιώτη, όπου εντοπίζονται και συζητιούνται οι κύριες και πιο συχνά εμφανιζόμενες θεματικές τους, αναλύονται ανά θεματική κατηγορία τα πιο αντιπροσωπευτικά, κατά την κρίση μας, από τα 99 ευρεθέντα διηγήματα του λογοτέχνη. Η μέθοδος δηλαδή που ακολουθούμε στην εργασία μας είναι επαγωγική: η ερμηνευτική μελέτη των διηγημάτων γίνεται «υπό το μικροσκόπιο», αναδεικνύοντας έτσι τις βασικές πνευματικές, ιδεολογικές και αισθητικές κατευθύνσεις του δημιουργού. Η μέθοδος αυτή οδηγεί στην πολυπρισματική ανάλυση των πεζών κειμένων του Λαπαθιώτη, αφού διεισδύει στο κάθε κείμενο ξεχωριστά και επιχειρεί, μέσα από τα μοτίβα και τους συμβολισμούς του, να αποκωδικοποιήσει την κοσμοθεωρία του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη και να οδηγηθεί στη συνολική αποτίμηση της διηγηματικής του γραφής. Στο τέλος του κεφαλαίου δίνεται πλήρης κατάλογος των διηγημάτων στη βάση της θεματικής κατηγοριοποίησής τους, ο οποίος μπορεί να αποτελέσει έναν οδηγό ανάγνωσης των κειμένων. Το τέταρτο κεφάλαιο εστιάζει στην τεχνική προσέγγιση των διηγημάτων, ρίχνοντας φως στα μορφικά χαρακτηριστικά τους. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζονται οι αφηγηματικές τεχνικές που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, η γλώσσα και ο τρόπος γραφής του. Συγχρόνως μελετώνται τα μοτίβα που εμφανίζονται στη λαπαθιωτική διηγηματογραφία, τα βασικά χαρακτηριστικά των ηρώων και κάποιες ιδιαίτερες μορφολογικές επιλογές του λογοτέχνη που συγκροτούν το προσωπικό του ύφος και τη συγγραφική του ταυτότητα. Στον Επίλογο της εργασίας δίνονται τα συμπεράσματα, τα οποία φιλοδοξούν να λειτουργήσουν ως σύνοψη της μελέτης και ταυτόχρονα να παράσχουν μια βάση για την περαιτέρω μελέτη των διηγημάτων του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη.