Το φανταστικό ως τρόπος και οι αφηγήσεις του φανταστικού στο χώρο της νεοελληνικής διηγηματογραφίας του εικοστού αιώνα

Abstract

Η παρούσα έρευνα περί του φανταστικού ως τρόπου και των αφηγήσεων του φανταστικού, αφενός διασαφηνίζει το ειδολογικό περιεχόμενο του όρου που μας ενδιαφέρει, εντοπίζοντας τα στάδια εννοιολόγησής του στην ιστορική διάρκεια, αφετέρου εισηγείται ένα σώμα κριτηρίων αφηγηματικών, υφολογικών και θεματολογικών, βάσει των οποίων διακρίνονται οι αφηγήσεις του παραδοσιακού και του εξανθρωπισμένου φανταστικού. Τα παραπάνω κριτήρια, θεωρητικά και κριτικά επεξεργασμένα στο πρώτο μέρος της διατριβής, εφαρμόστηκαν έπειτα, στο δεύτερο μέρος, σε κείμενα τριών νεοελλήνων διηγηματογράφων - του Βουτυρά, του Γιαννόπουλου και του Καχτίτση. Γενικά, η εργασία μας αποσκοπεί στο να προσφέρει στον μελετητή ικανοποιητικό υλικό και ερμηνευτικές παρατηρήσεις, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν το έναυσμα για περαιτέρω έρευνες σχετικές με το θέμα μας, ανταποκρινόμενες με επάρκεια στην πληθώρα όσων επιμέρους ερωτημάτων προκύπτουν από την δική μας προσέγγιση. Στο πρώτο μέρος λοιπόν, η ειδολογική ταυτότητα του φανταστικού διερευνήθηκε και καθορίστηκε βάσει της αντιβολής αντίστοιχων θεωριών της αγγλοσαξονικής και της γαλλικής κριτικής. Έτσι, θεωρούμε ότι πρόκειται περί λογοτεχνικού τρόπου από τον οποίο απορρέουν – αναλόγως της εποχής και του τρόπου συγγραφής που επιλέγεται – διαφορετικές ειδολογικές μορφές αφηγήσεων του φανταστικού. Γενικά, η τοποθέτηση στον άξονα της διαχρονίας του φανταστικού ως τρόπου και στον άξονα της συγχρονίας των αφηγήσεών του ως είδη, στηρίζεται και πάλι σε συγκριτολογική μελέτη θεωριών. Καταλήγουμε λοιπόν ότι το φανταστικό, ως μια άλλη επιλογή θέασης των πραγμάτων, σηματοδοτεί το τέλος του ρεαλισμού. Στο δεύτερο μέρος η ανάλυση πλέον γίνεται κειμενοκεντρική και με άξονες αναφοράς ζητήματα αφηγηματικά και ευρύτερα υφολογικά, στρέφεται στην ανάδειξη της φύσης και της λειτουργίας του φανταστικού στο διηγηματογραφικό έργο των προαναφερθέντων συγγραφέων, και στη δι’ αυτής επισήμανση του ιδιαίτερου χαρακτήρα του έργου τους.

This work is the outcome of an effort of systematization of both the fantastic as a literary mode and its narratives as distinct literary genres and aims at organizing it in theoretical terms. Further, we apply the theoretical information in a textual level whereas we thoroughly analyze specific works by Demosthenes Voutyras, Alkiviades Giannopoulos and Nikos Kaxtitsis. In the first part of the dissertation we present the historical-grammatological frame of the fantastic’s development and evolution as well as its theoretical background based on the Anatomy of Theory by Northrop Frye. The second part consists of the textual analysis of the work by three writers of the twentieth century aiming at the revelation of those narratives’ fantastic origins. Moreover we apply a range of hyphological and narrative techniques that are relevant to fantastic.