Translating children's literature in a changing world : Potteromania and its articulations into Greek

Abstract

Η παρούσα μελέτη επιχειρεί μια εις βάθος ανάλυση της μετάφρασης της παιδικής λογοτεχνίας από τα Αγγλικά στα Ελληνικά, χρησιμοποιώντας το παράδειγμα του Χάρι Πότερ και των μεταφρασμάτων του στο γραπτό λόγο και στα πολυμέσα. Ακολουθώντας τη θεωρητική προσέγγιση των πολυσυστημάτων, η διατριβή αρχικά διερευνά το ρόλο της μετάφρασης μέσα από την τοποθέτηση της παιδικής λογοτεχνίας στη λογοτεχνική κοινότητα-στόχο. Η εξέλιξη του εν λόγω λογοτεχνικού είδους στον ελληνικό λογοτεχνικό χώρο, τόσο στην πρωτότυπη όσο και σε μεταφρασμένη μορφή, εξετάζεται από μια ιστορική οπτική, ενώ η παράμετρος του μέσου στην μετάφραση της παιδικής λογοτεχνίας αναλύεται σε σχέση με τη στροφή από τον έντυπο στον ηλεκτρονικό πολιτισμό. Η κειμενική ανάλυση επικεντρώνεται σε πολιτισμικά στοιχεία όπως η ονοματοδοσία, πολιτισμικές έννοιες, γλωσσικές ποικιλίες (εκλαϊκευμένες εκφράσεις, διάλεκτος, προφορά), γλωσσικά χαρακτηριστικά, καθώς και μεταγλωσσικά ζητήματα όπως οι περιορισμοί του χρόνου και του χώρου στην περίπτωση του υποτιτλισμού και της μεταγλώττισης. Χρησιμοποιώντας την κειμενική ανάλυση ως αφετηρία, η μελέτη εστιάζει στο φάσμα των μεταφραστικών στρατηγικών που χρησιμοποιούνται κατά τη διαδικασία της μεταφοράς ενός πολιτισμού, και ιδιαίτερα στις στρατηγικές οικειοποίησης και ξενισμού, καθώς και στις επιπτώσεις τους. Οι μεταφράσεις του Χάρι Πότερ (σε έντυπη μορφή και στις ταινίες) μελετώνται υπό το πρίσμα της υπόθεσης της επεξήγησης με στόχο να προσδιοριστούν τα στοιχεία του κειμενικού είδους και οι επιπλοκές που προκύπτουν κατά τη μεταφορά τους στα Ελληνικά. Υποστηρίζεται ότι οι σύγχρονες έννοιες της παγκοσμιοποίησης, οι οποίες αποτελούν πρόκληση για τις παραδοσιακές θεωρίες της μετάφρασης, μπορούν να συμβάλουν στην επεξήγηση του φαινομένου της «Ποτερομανίας». Η παγκοσμιοποίηση του πολιτισμού και της γλώσσας προσεγγίζεται υπό την οπτική της θεώρησης των ενηλίκων ως μεταναστών στη νέα εποχή της τεχνολογίας και των παιδιών ως γηγενή πληθυσμού. Η παγκοσμιοποίηση και η μετάφραση της παιδικής λογοτεχνίας είναι άμεσα συνδεδεμένες, καθώς το παιδί-αναγνώστης αντιμετωπίζεται ως «ιθαγενής» στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο, είναι πιο εξοικειωμένος με ξένες μορφές από τον ενήλικα και, κατ’επέκταση, έχει λιγότερη ανάγκη από ερμηνεία. Αυτή η θεώρηση αποκαλύπτει τις ανταγωνιστικές διαπολιτισμικές πραγματικότητες που λαμβάνουν χώρα στις μέρες μας και αντανακλά έναν κόσμο που αλλάζει και απαιτεί επαναξιολόγηση των εννοιών του «οικείου» και του «ξένου». Ως εκ τούτου, η παρούσα μελέτη εισάγει τις παραμέτρους μιας νέας αντίληψης για τις μεταφραστικές στρατηγικές στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, με ευρύτερες επιπτώσεις για τα σχετικά επιστημονικά πεδία.

The present thesis offers an in-depth analysis of children’s literature translation from English into Greek, using Harry Potter books and their multimedia translations as a case study. Drawing on the polysystems approach, the thesis initially investigates the role of translation in positioning children’s literature in the receiving literary community. The genre’s evolution in the Greek literary space, both in its original and translated form, is studied from a historical perspective, while the parameter of medium in the translation of children’s literature is analysed in terms of the shift from imprint to electronic culture. The analysis of the texts involved concentrates on cultural elements such as name assigning, culturally bound concepts, language variation (colloquialism, dialect, accent), lexical features, as well as meta-linguistic issues such as time and space restrictions in the case of subtitles and dubbing. Using text analysis as a starting point, the study focuses on the spectrum of translation strategies used in the process of transferring culture, and especially the strategies of domestication and foreignisation and their implications. The Harry Potter translations (books and film adaptations) are also studied in the light of explicitation hypothesis in order to identify the impeding generic elements and the complications arising from their transfer into Greek. It is argued that contemporary notions of globalisation that challenge traditional views of translation can help explain the phenomenon of “Potteromania”. The globalisation of culture and language is here approached by viewing adults as immigrants in the new era of technology and children as indigenous population. Globalisation and the translation of children’s literature are interrelated, since the child reader, as a native of the globalised world, is more familiar with foreign forms than any adult, hence in less need of interpretation. This view can unveil the competing transcultural realities in which translation currently takes place and reflects a changing world that requires a re-evaluation of notions such as ‘home’ and the ‘foreign’. Thus, the present study introduces the parameters of a new understanding of translating strategies in the era of globalisation, which can have wider implications for the related academic fields.