Aspects of farmland management for bird conservation in Cyprus

Abstract

Τα ετερογενή και χαμηλής έντασης συστήματα καλλιέργιας και βόσκησης είναι σημαντικές περιοχές για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στην Ευρώπη, οι οποίες απειλούνται από εγκατάλειψη και εντατικοποίηση. Αυτές οι απειλές είναι συνδεδεμένες με μεγάλες μειώσεις στους πληθυσμούς πουλιών σε όλη την Ευρώπη. Η έννοια των Γεωργικών Περιοχών Υψηλής Φυσικής Αξίας (ΓΠΥΦΑ) έχει στόχο τον καθορισμό γεωργικών περιοχών πλούσιων σε βιοποικιλότητα για τη διευκόλυνση της προστασίας και της διαχείρισής τους. Η βόσκηση προβάτων και κατοικιών αποτέλεσε σημαντική ανθρωπογενή επίδραση στα οικοσυστήματα στη Μεσόγειο εδώ και αιώνες, αλλά τις τελευταίες δεκαετίες έχει αλλάξει με τη μετάβαση από την ελεύθερη βοσκή στην σταβλισμένη κτηνοτροφία. Οι πληθυσμοί πουλιών σε νησιά, και ειδικά οι πληθυσμοί ενδημικών ειδών, είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε μειώσεις αφθονίας λόγω του μικρού μεγέθους των πληθυσμών τους. Στην Κύπρο, η κατάσταση διατήρησης του ενδημικού Τρυπομάζη Sylvia me/anothorax προκαλεί ανησυχία κυρίως σε σχέση με την πιθανή ευαισθησία του στις μεταβολές των γεωργικών πρακτικών και στον πιθανό ανταγωνισμό από έναν πρόσφατο αποικιστή, τον Τρυποβάτη Sylvia melanocephala. Εξετάσαμε δύο συναφείς προσεγγίσεις χαρτογράφησης ΓΠΥΦΑ και τις επιπτώσεις της βόσκησης σε θαμνώνες και ανοικτούς δασικούς οικότοπους στα φωλεάζοντα πουλιά. Εξετάσαμε τις επιπτώσεις των γεωργικών πρακτικών στην ποικιλία πουλιών, την αφθονία ειδών προτεραιότητας γενικά και ιδιαίτερα του ενδημικού Τρυπομάζη, είδος το οποίο βρίσκεται πλέον σε δυσμενή κατάσταση διατήρησης σύμφωνα με το BirdLife International. Πραγματοποιήσαμε καταγραφές πουλιών κατά μήκος γραμμικών διατομών για να συγκρίνουμε την ποικιλία πουλιών σε περιοχές οι οποίες ορίζονται ως ΓΠΥΦΑ βάσει δύο μοντέλων χαρτογράφησης για την Κύπρο. Στόχος ήταν να εξετάσουμε κατά πόσο γεωργικές περιοχές που ορίζονται ως ΓΠΥΦΑ ήταν σημαντικές για τα πουλιά, και να συγκρίνουμε τις δυο διαθέσιμες προσεγγίσεις χαρτογράφησης. Χρησιμοποιήσαμε επίσης την Κύπρο ως παράδειγμα για μελέτη, με στόχο να αξιολογήσουμε την επίπτωση που έχουν οι αλλαγές στη βόσκηση στην ποικιλία πουλιών και φυτών, διεξάγοντας καταγραφές πουλιών και βλάστησης σε θαμνώδεις περιοχές και δασικούς οικότοπους σε όλη την Κύπρο. Εκτιμήσαμε την πίεση από τη βόσκηση και το ιστορικό πυρκαγιών σε αυτές τις περιοχές και ψάξαμε για σχέσεις μεταξύ αυτών των παραγόντων και των πουλιών και της βλάστησης. Συγκρίναμε επίσης τις πυκνότητες Τρυπομάζη και Τρυποβάτη σε θαμνώδεις περιοχές κάτω από διαφορετικές πιέσεις βόσκησης.Εντοπίσαμε μεγαλύτερη ποικιλότητα φωλεάζοντων πουλιών σε περιοχές που ορίζονται ως ΓΠΥΦΑ βάσει του συνδυασμού των δυο μοντέλων χαρτογράφησης - το συνδυασμένο μοντέλο προέβλεπε υψηλότερη αφθονία του ενδημικού Τρυπομάζη. Συμπεράναμε ότι τα στοιχεία στο συνδυασμένο μοντέλο καταγράφουν καλύτερα τις ΓΠΥΦΑ, αλλά πρέπει να προστεθούν στρώματα (layers) για τη συμπερίληψη θαμνώνων όπου γίνεται βόσκηση καθώς και άλλων οικότοπων προτεραιότητας που εξαρτώνται από τη γεωργία. Δείξαμε επίσης ότι η βόσκηση και η πυρκαγιά επηρεάζουν την ποικιλία και αφθονία πουλιών και φυτών, δείχνοντας τη σημασία της ανθρωπογενούς διαταραχής για τη βιοποικιλότητα. Τα ευρήματα μας σχετικά με τις πυρκαγιές και τη βόσκηση δείχνουν ότι, για την Κύπρο, η έλλειψη όχλησης - ή τουλάχιστον η διαταραχή στο ελάχιστο - ωφελεί την βιοποικιλότητα σε θαμνώνες και σε ανοικτούς δασικούς οικότοπους. Αυτό δείχνει ότι η διαχείριση τέτοιων οικοτύπων πρέπει να στοχεύει στην πρόληψη πυρκαγιών και στη διατήρηση της βόσκησης στο ελάχιστο. Εντούτοις, δεν θα υποστηρίζαμε μια προσέγγιση μηδενικής βόσκησης, πρώτον γιατί ίσως να έχουμε υποεκτιμήσει την πίεση βόσκησης στην έρευνά μας, και δεύτερον, γιατί η απουσία βόσκησης θα αύξανε σημαντικά τον κίνδυνο πυρκαγιάς, λόγω της συσσώρευσης εύφλεκτης φυτικής ύλης. Σχετικά με την αλληλεπίδραση των δύο ειδών Sylvia, δείξαμε ότι ο Τρυποβάτης συνεχίζει να αυξάνεται σε αφθονία με την πάροδο του χρόνου και ότι οι υψηλότερες αφθονίες του είδους αυτού συνδέονται με χαμηλότερες αφθονίες του Τρυπομάζη. Ωστόσο, ο Τρυποβάτης ήταν αρνητικά συνδεδεμένος με όλα τα επίπεδα βόσκησης, εκτός από τα πιο χαμηλά, ενώ ο Τρυπομάζης ήταν πιο ανεκτικός στη βόσκηση. Η διατήρηση της χαμηλής έντασης βόσκησης σε θαμνώδεις περιοχές και ανοιχτούς δασικούς οικότοπους μπορεί να προταθεί ως μια προσέγγιση διαχείρισης που είναι ωφέλιμη για την ποικιλότητα πουλιών και φυτών στην Κύπρο γενικότερα, και για τη διατήρηση του ενδημικού Τρυπομάζη, ειδικότερα.

Heterogeneous, low intensity cropping and grazing systems are important areas for biodiversity conservation in Europe that are threatened by abandonment and agricultural intensification. These threats are linked to large declines in farmland birds across Europe. The HNVf concept aims to define biodiversity-rich farmland (cultivation and grazing land) to facilitate its protection and management. Grazing and browsing by sheep and goats has been an important anthropogenic influence on ecosystems in the Mediterranean for centuries, but has shifted in recent decades with a move from free-range grazing to penning. Island populations, and especially those of endemics, can be particularly vulnerable to declines in abundance due to small population size. In Cyprus, there is concern over the conservation status of the endemic Cyprus Warbler Sylvia meianothorax due to its potential vulnerability to changes in farming practice and possible competition from a recent coloniser, the Sardinian Warbler Sylvia meianocephaia.\Ne examined two related aspects of conservation management of semi-natural habitats in Cyprus: approaches to mapping High Nature Value farmland (HNVf) areas and the impact on breeding birds and on perennial vegetation of grazing of scrub and open forest. We examined the effects of farming practices on avian diversity, abundance of priority species and especially of the endemic Cyprus Warbler, recently classified as having an unfavourable conservation status by BirdLife International. We used line transect surveys to compare bird diversity and abundance at sites defined as HNVf under two different mapping models for Cyprus. Our aim was to examine whether farmland classified as HNVf was important for birds, and to compare the mapping approaches, one a model based on land-cover data (CLC map), the other a Cyprus Environment Department model (ED map) including layers relating to agricultural intensity. We also used Cyprus as a case study with the aim of assessing the impact of changes in grazing practice on bird and plant diversity, carrying out surveys of breeding birds and vegetation at sites in scrub and open forest across Cyprus. We estimated grazing pressure and fire history at these sites and looked for associations between these factors and birds and vegetation. We also compared densities of Cyprus Warbler and Sardinian Warbler at scrub sites subject to different grazing pressures. We found a greater diversity of breeding birds at sites classified as HNVf under a combined ED and CLC mapping model and that this combined model predicted higher abundances of the endemic warbler. We conclude that the elements within the overlap between the two models best capture HNVf, but layers need to be added to capture grazed scrub areas and other farming-dependent priority habitats. This revised mapping model will better define HNVf in Cyprus and facilitate its protection and management for the benefit of biodiversity, and farmland birds in particular. We showed that grazing and fire have an influence on avian and perennial plant diversity, and abundance, demonstrating the importance of anthropogenic disturbance for biodiversity. Our findings regarding fire and grazing suggest that absence of perturbation - or at least only minimal disturbance - is beneficial for biodiversity in scrub and open forest habitats in Cyprus. This suggests management of such habitats should aim at preventing fire and keeping grazing to a minimum. However, we would not support the adoption of a 'no grazing' approach, firstly because we may have underestimated grazing pressure in our study, and secondly, because absence of grazing would significantly increase the risk of fire due to accumulation of combustible plant material. On the interspecific interaction between the two Sylvia warblers, we showed that the Sardinian Warbler continues to increase in abundance over time and that higher abundances of it were associated with lower Cyprus Warbler abundance. The Sardinian Warbler however, was negatively associated with all but very low grazing pressure, whereas the Cyprus Warbler was more tolerant of grazing. Overall, we demonstrated the importance for biodiversity of low-level anthropogenic disturbance through grazing and identified a way forward for mapping HNVf in Cyprus. Maintenance of low intensity grazing of scrub and open pine wood habitats can be recommended as a management approach beneficial for bird and plant diversity in Cyprus, and for the conservation of the endemic Cyprus Warbler in particular.