Η διαμόρφωση της έννοιας του «δαιμονίου». Από την Aρχαιότητα στο Δαιμόνιο του Γ. Θεοτοκά

Abstract

Στη παρούσα εργασία τίθεται υπό εξέταση η έννοια του δαιμονίου στο έργο του Γιώργου Θεοτοκά και ειδικότερα στο ομότιτλό του μυθιστόρημα Το Δαιμόνιο, στο Ελεύθερο Πνεύμα και στα Τετράδια Ημερολογίου. Αφετηρία στάθηκε ο εντοπισμός συγγένειας μεταξύ της έννοιας του δαιμονίου, όπως αυτή αποδίδεται στο έργο του Θεοτοκά και της φιλοσοφίας του Νίτσε. Το δαιμόνιο, όχι με τη κοινή και γνωστή, χριστιανική του έννοια, ως δηλαδή το προσωποποιημένο κακό που φέρει, ηθικά φορτισμένο, τους πειρασμούς που μπορούν να οδηγήσουν τον άνθρωπο στην «αμαρτία», παρεισέφρεε στο έργο του Θεοτοκά με τη μορφή μιας μεταφυσικής οντότητας χωρίς, κατ’ ανάγκην, θετικό ή αρνητικό πρόσημο. Αντιθέτως λάμβανε τη μορφή μιας κινητικής ενέργειας που σπρώχνει τον άνθρωπο προς την πράξη, τη διερώτηση για τον εαυτό του και τον κόσμο και εν τέλει προς την έρευνα. Αυτό το δαιμόνιο βρίσκεται σε παράλληλη πορεία και είναι, θα μπορούσε να πει κανείς, ομοούσιο, με τη διονυσιακή γνώση όπως αυτή περιγράφεται στη φιλοσοφία του Νίτσε και πιο συγκεκριμένα στο έργο του Η γέννηση της τραγωδίας. Με μια εκ του σύνεγγυς εξέταση στο έργο του Θεοτοκά, και ειδικότερα στα έργα του Το Δαιμόνιο, Τετράδια Ημερολογίου και το Ελεύθερο Πνεύμα γίνεται μια προσπάθεια εξαγωγής ενός τελικού συμπεράσματος που προσδοκεί να απαντήσει στο ερώτημα γιατί ο Θεοτοκάς επέλεξε να διατρέχει το έργο του η έννοια του δαιμονίου και της μοίρας και τί αποζητούσε τελικά με αυτή του την επιλογή.