Θεσμοί και μορφές εμπορικού ελέγχου στην ελληνιστική περίοδο με έμφαση στο πτολεμαϊκό βασίλειο

Abstract

Η ομοιότητα της Ελληνιστικής οικονομίας με την καπιταλιστική έγκειται στην θεωρία που διατυπώνεται την σημερινή εποχή, ότι η οικονομία μιας κοινωνίας, για να γνωρίσει ρυθμούς προοδευτικής ανάπτυξης χρειάζεται δυο επίπεδα, το μικροοικονομικό και το μακροοικονομικό. Στο μικροοικονομικό επίπεδο, η οικονομία πρέπει να έχει συνοχή με την τεχνολογική καινοτομία, με την αναδιοργάνωση των παραγωγικών συστημάτων και την υιοθέτηση θεσμών, που συμβάλλουν στην καλύτερη απόδοση της παραγωγής. Αναμφίβολα, την Ελληνιστική περίοδο η γεωργική παραγωγή αυξήθηκε εξαιτίας της τεχνολογικής καινοτομίας με τη δημιουργία αρδευτικών και υδρευτικών έργων και την κατασκευή βοηθητικών γεωργικών εργαλείων που συνέβαλλαν στην αύξηση της παραγωγής. Η αύξηση αγαθών είχε ως αντίκτυπο την ανάπτυξη βιοτεχνικών εργαστηρίων, που βοήθησαν στην εξέλιξη του εμπορίου. Οι αγορές της Πέλλας, της Θάσου, της Δήλου, της Περγάμου και της Εφέσου μαρτυρούν την εξέλιξη της εμπορικής αγοράς. Η εμπορική αγορά δεν θα γνώριζε άνθιση αν δεν υιοθετούνταν εμπορικοί θεσμοί, που ήδη προϋπήρχαν από την κλασική περίοδο, όπως ήταν ο Αγορανόμος, ο Αστυνόμος, ο Μετρονόμος, ο Σιτοφύλακας, ο Πεντηκοστολόγος, παρόλο που οι λειτουργίες του θεσμού του Αγορανόμου στην Πτολεμαϊκή Αίγυπτο είχαν διαφοροποιηθεί σε σχέση με του Αγορανόμου των άλλων περιοχών της περιόδου. Στο μακροοικονομικό επίπεδο, κύριο ρόλο διαδραματίζει ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης στην ανάπτυξη των εμπορικών αγορών. Ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης τίθεται σε ισχύ από τους εμπορικούς θεσμούς που υφίστανται στην εμπορική αγορά. Η παρουσία των θεσμών, Αγορανόμου, Αστυνόμου, Μετρονόμου, Σιτοφύλακα, Πεντηκοστολόγου, έκανε την συναλλαγή ασφαλή και οι αγοραστές με τον τρόπο αυτό αντλούσαν πληροφορίες για την ποιότητα του αγαθού, για το οποίο πωλούσε ο έμπορος δημιουργώντας έτσι ιδανικό κλίμα εντός αγοράς. Το κατάλληλο κλίμα είχε ως αποτέλεσμα την εφαρμογή του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης μειώνοντας έτσι την αξία του αγαθού. Το μειωμένο κόστος βοήθησε την ανθρώπινη αλληλεπίδραση και δημιούργησε τις κατάλληλες συνθήκες ανάπτυξης των σχέσεων μεταξύ του πωλητή και του αγοραστή, όπως όριζε η νέο-θεσμική θεωρία. Η Αιγυπτιακή οικονομία αποτελεί δείγμα οικονομίας καπιταλιστικών προτύπων, αφού συνδύαζε στοιχεία του μικροοικονομικού και μακροοικονομικού επιπέδου. Ο βασιλιάς με την μονοπωλιακή πολιτική που επέβαλλε έλεγχε την γεωργική παραγωγή και την αύξησε, με την υιοθέτηση κρατικών θεσμών και τεχνολογικών καινοτομιών. Οι Πτολεμαίοι κατάφεραν να γίνουν αυτάρκεις σε προϊόντα, όπως ήταν το σιτάρι, το λάδι και το κρασί και είχαν τη δυνατότητα όχι μόνο να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των κατοίκων της, αλλά μπορούσαν να εξάγουν τα προϊόντα. Η αυτάρκεια εξυπηρετούσε την προσφορά και τη ζήτηση της εμπορικής αγοράς και παράλληλα βοηθούσε στην ταχεία ανάπτυξη της οικονομίας της Αιγύπτου. Συνάμα, ο νομισματικός έλεγχος που καθιέρωσαν οι κρατικές τράπεζες εκμίσθωναν το μονοπώλιο των Λαγιδών αυξάνοντας έτσι την ίδια στιγμή το κεφάλαιο. Η Πτολεμαϊκή οικονομία γνώρισε εντυπωσιακούς ρυθμούς καπιταλιστικής ανάπτυξης και σ’ αυτή την άνθιση βοήθησαν η Ρόδος και οι κτήσεις της Κύπρου, Κυρήνη και Κοίλη Συρία. Εν κατακλείδι, στην Ελληνιστική οικονομία παρατηρούνται στοιχεία και του μικροοικονομικού και του μακροοικονομικού επιπέδου και αυτά αποτελούν ισχυρά τεκμήρια, ότι στην οικονομία των Ελληνιστικών χρόνων υπήρχαν καπιταλιστικά στοιχεία και το κεφάλαιο των σημερινών κεφαλαιοκρατικών κρατών δεν είναι φαινόμενο της εποχής μας αλλά αφθονούσε στα Ελληνιστικά βασίλεια και αυτό φαίνεται στην συντήρηση των στρατευμάτων τους.

Nowadays, the similarity of the Hellenistic economy with that of the capitalist one is based on the theory that the economy of a society requires two levels, the micro-economic and the macro-economic, in order to experience rates of progressive growth. At the micro-economic level, the economy must be coherent with technological innovation, with the reorganization of production systems and the adoption of institutions that contribute to better production efficiency. Undoubtedly, during the Hellenistic period agricultural production increased due to technological innovation with the creation of irrigation and water supply projects and the construction of auxiliary agricultural tools which contributed to the increase of production. The increase in goods had as an impact the development of craft workshops, which helped to develop trade. The markets of Pella, Thasos, Delos, Pergamon and Ephesus bear witness to the evolution of the commercial market. The commercial market would not have flourished unless commercial institutions had already been adopted from the classical period, such as Agoranomos, Astynomos, Metronomos, Sitophylakas, Pentekostologos, although the functions of the purchaser's institution in Ptolemy had been differentiated in relation to those of the purchaser of other regions of the period. At the macro-economic level, the law of supply and demand plays a key role in the development of commercial markets. The law of supply and demand takes effect from the commercial institutions existing in the commercial market. The presence of institutions such as Agoranomos, Astynomos, Metronomos, Sitophylakas, and Pentekostologos, made the transaction secure and the buyers thereby extracted information about the quality of the good that the merchant was selling for, thus creating an ideal in-market climate. The proper climate had as a result the application of the law of supply and demand, thereby, reducing the value of the good. The reduced costs helped human interaction and created the appropriate conditions for developing the relationship between the seller and the buyer, as defined by neo-institutional theory. The Egyptian economy is an example of a capitalist paradigm economy since it combined elements of the micro-economic and macro-economic level. With its monopoly policy, the king controlled and increased agricultural production by adopting state institutions and technological innovations. The Ptolemais managed to become self-sufficient in products such as wheat, oil and wine and not only were they able to satisfy the needs of its inhabitants but also to export the products. Self-sufficiency served the supply and demand of the commercial market and at the same time helped the rapid growth of the Egyptian economy. At the same time, the monetary control established by state-owned banks lent the monopoly of the Pitfalls thus increasing capital at the same time. The Ptolemaic economy experienced impressive rates of capitalist growth which in this helped Rhodes and the conquering of Cyprus, Cyrene and Coele Syria. In conclusion, in the Hellenistic economy there are elements of both the macroeconomic and macroeconomic levels, and these are strong evidence that in the economy of the Hellenistic times there were capitalist elements and the capital of today's capitalist states is not a phenomenon of our time since it was abundant in Hellenistic kingdoms and this is evident in the conservation of their troops.