Tactical citizenships : encounters with everyday state in the Republic of Cyprus

Abstract

H διατριβή παρουσιάζει τα αποτελέσματα εθνογραφικής έρευνας για την προβληματική σχέση μεταξύ ενός κράτους και των πολιτών του σε τέσσερα διαφορετικά είδη κοινωνικών χώρων στη Λεμεσό (Κύπρος). Διερευνά τι «κάνουν» οι πολίτες όταν το κράτος θεωρείται ευρέως ως αυθαίρετο, διεφθαρμένο, αναποτελεσματικό και άδικο, και τα θεσμικά του όργανα εμπνέουν λίγη εμπιστοσύνη στους πολίτες. Εξετάζει δε τις τακτικές που χρησιμοποιούν οι πολίτες για να «εξημερώσουν/οικειοποιηθούν» (domesticate) το κράτος και να προμηθευτούν ιδιωτικά και ανεπίσημα (informally) ό,τι θα έπρεπε να παρέχεται δημόσια και επίσημα. Οι τακτικές περιλαμβάνουν την ιδιωτικοποίηση του δημόσιου χώρου, τη χρήση κοινωνικών δικτύων, «λοξούς» (slantwise) τρόπους δράσεως και ρητορικές περί συμμόρφωσης. Εστιάζει λοιπόν σε διάφορες συναντήσεις μεταξύ των πολιτών και του καθημερινού κράτους. Η λέξη διαντιδράσεις (encounters) χρησιμοποιείται εδώ με δύο έννοιες ως 1) μια περιστασιακή συνάντηση στην καθημερινή ζωή και 2) μια αναμέτρηση ή αντιπαράθεση. Η τακτικιστική πολιτότητα αναφέρεται στα αποτελέσματα αυτών των συναντήσεων: Στις συνήθεις καθημερινές πρακτικές που περιλαμβάνουν δικαιώματα πολιτών, διαπραγματεύσεις και παραβίαση κανόνων, καθώς και την αποφυγή υποχρεώσεων με τακτικιστικό τρόπο, σε αντίθεση με μια παραδοσιακή κατανόηση της πολιτότητας που βασίζεται σε επίσημα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Για να υποστηρίξει αυτό το επιχείρημα, η διατριβή συνδιαλέγεται κριτικά με τις θεωρίες της τακτικής, της πολιτότητας, της αντίστασης και της παρατυπίας. Η διατριβή διατείνεται πως οι τακτικιστικοί ελιγμοί είναι κεντρικές πρακτικές σε όλα τα ερευνητικά περιβάλλοντα στα οποία εστιάζει. Οι μετατροπές του οικιακού χώρου (ιδιωτικός χώρος) και οι διαπραγματεύσεις των ορίων μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου είναι τακτικιστικής φύσης και παρόλο που είναι παράνομες και ανεπίσημες, «νομιμοποιούνται» μέσω της αποκρυστάλλωσης ορισμένων κοινωνικών νόρμων σχετικά με τον δημόσιο χώρο. Συχνά οι καφετέριες (ο εμπορικός / τρίτος χώρος) λειτουργούν με παράνομους τρόπους με βάση τις τακτικές που σχετίζονται με το πολιτισμικό ιδίωμα της παρέας, το οποίο καθιστά «μαλάκα της παρέας» όποιον δεν συμμορφώνεται με αυτό το ιδίωμα. Στο δημόσιο χώρο οι τακτικές αποτροπής (tactics of inhibition) αντί της πλήρους απαγόρευσης διευκολύνουν την αποφυγή υποχρεώσεων από επιχειρηματικούς φορείς. Τέλος, στο νοσοκομείο (γραφειοκρατικός χώρος), το «μέσο» είναι συχνά ο μόνος τρόπος πρόσβασης σε έγκαιρη υγειονομική περίθαλψη για πολλούς πολίτες. Η διατριβή συμβάλλει στην εθνογραφική ερευνητική μεθοδολογία εισάγοντας τον όρο «πολύ-συγκειμενική εθνογραφία» (multi-contextual ethnography), η οποία πραγματοποιήθηκε σε τέσσερις διαφορετικούς τύπους κοινωνικών χώρων: τον οικιακό, το δημόσιο, τον γραφειοκρατικό και τον «τρίτο» (ή ενδιάμεσο) χώρο. Σε όλους αυτούς τους διαφορετικούς χώρους, εντοπίζονται τόσο καθημερινές διαντιδράσεις με όψεις του κράτους όσο και πρακτικές αντίδρασης στη φερόμενη αναποτελεσματικότητα και αδικία του τελευταίου. Όσον αφορά τη θεωρία, η διατριβή συμβάλλει τόσο στη μελέτη των τακτικών και στρατηγικών, όσο και στη μελέτη της πολιτότητας, εισάγοντας τον όρο «τακτικιστική πολιτότητα» και επεξηγώντας πώς οι τακτικοί ελιγμοί στο πλαίσιο της καθημερινότητας μπορούν να επηρεάσουν το πολιτισμικό νόημα που αποδίδεται στην πολιτότητα. Τέλος, όσον αφορά τις κυπρολογικές μελέτες, διανοίγει νέα πεδία έρευνας, που μελετώνται συστηματικά για πρώτη φορά.

This thesis presents the results of ethnographic research on the troubled relationship between a state and its citizens across four different kinds of social spaces in Limassol (Cyprus). It explores what citizens “make do” when the state is widely perceived as arbitrary, corrupt, inefficient, and unfair, and its institutions inspire little confidence to its citizens. I examine the tactics citizens employ to domesticate the state and supply privately and informally what should be delivered publicly and formally, including appropriation of public space, utilization of social networks, slantwise lifestyles, and rhetorics of conforming. I do so by focusing on various encounters between the citizens and the everyday state. “Encounters” is here used with both meanings as 1) a casual meeting in ordinary life, and 2) an adversarial stance or a confrontation. Tactical citizenship refers to the culmination of these encounters: the actual practices involving citizen rights, negotiations, and transgression of rules as well as the avoidance of obligations in a tactical manner, as opposed to understandings of citizenship based on formal rights and duties. To sustain this argument, I critically engage with theories of tactics, citizenship, resistance, and informality. The thesis suggests that tactical maneuvering is a central practice in all these diverse research settings. The alterations in the home domain (the private space) and boundary negotiations between the private and the public are tactical in nature and even though illegal, become licit through the establishment of certain social norms regarding public space. Often coffee shops (the commercial/third space) operate in illegal ways based on the tactics pertaining to the idiom of the parea (group of friends), which renders a “loser” whoever does not conform with this idiom. In the seafront (molos/marina) area (the public space) tactics of inhibition rather than of outright prohibition facilitate the avoidance of obligations by key commercial stakeholders. Finally, in the hospital (the bureaucratic space), meso (connections) is often the only way to access timely healthcare for many citizens. The thesis contributes to ethnographic research methodology by introducing a multi-contextual ethnography across four different types of social spaces: the domestic, the public, the bureaucratic and the third (or in-between) space. In all these different spaces, everyday encounters with facets of the state and make-do responses to its alleged inefficiency and unfairness are traced. In terms of theory, it contributes both to the study of tactics, as well as to the study of citizenship, by introducing the term “tactical citizenship” and illustrating how tactical maneuvering within the context of the everyday state may impact notions of citizenship. Finally, in terms of Cyprus studies, it breaks new ground given that none of the key issues discussed here (the relationship of the home with the outside, public space, bureaucratic space, and third space/coffee shops) have received any sustained academic attention