Η παροχή εξηγήσεων εκ μέρους του κατηγορούμενου, ιδίως επί ενοχοποιητικής πραγματικής μαρτυρίας, στην ποινική δίκη: Δικαίωμα ή υποχρέωση;

Abstract

Η εργασία πραγματεύεται το ζήτημα της παροχής εξηγήσεων εκ μέρους του κατηγορούμενου στην ποινική διαδικασία υπό το πρίσμα του δικαιώματος του στη σιωπή και του προνομίου στην μη αυτοενοχοποίηση. Εξετάζεται κατά πόσο αυτά τα δικονομικά, ευρέως αναγνωρισμένα υπερασπιστικά δικαιώματα στην πράξη ενδέχεται να περιορισθούν κυρίως όταν υπάρχει πραγματική ενοχοποιητική μαρτυρία εναντίον του κατηγορούμενου. Ως έχει κατ' επανάληψη λεχθεί η πραγματική μαρτυρία ενυπάρχει αυθυπόστατα της θελήσεως του υπόπτου/κατηγορούμενου και σε συνάρτηση με άλλη μορφή μαρτυρίας που προσκομίζεται τείνει να καταδείξει την ενοχή του κατηγορούμενου. Συνακόλουθα, εμμέσως ο ύποπτος/κατηγορούμενος υποχρεώνεται να "μιλήσει" και να "παρέχει εξηγήσεις" όταν οι "περιστάσεις απαιτούν να δώσει τέτοιες εξηγήσεις" ενώ η "σιωπή" του τείνει να καταδείξει ότι επιλέγει "να σιωπήσει καθ' ότι δεν έχει μια πειστική εξήγηση". Αναφέρεται στα στάδια κατά στα οποία ο ύποπτος/κατηγορούμενος καλείται να παρέχει εξηγήσεις, ήτοι στο προδικαστικό στάδιο καθώς και στην επ’ ακροατηρίω διαδικασία ενώ επεξηγείται το τι περικλείει η έννοια της "πραγματικής μαρτυρίας". Ακολούθως εξετάζεται η σχέση του δικαιώματος στη σιωπή και του προνομίου της μη αυτοενοχοποίησης σε συνάρτησης με το ζήτημα της παροχής εξηγήσεων, τις συγκλίσεις και τις αποκλείσεις ενώ γίνεται μια ανασκόπηση στην ιστορική προσέλευση και την εννοιολογική της σύνδεση με την αρχή του “nemo tentur se ipsum accusare/prodere” και την μετέπειτα της διεθνή θεμελιώσει. Το ζήτημα εξετάζεται σε συνάρτηση με την ισχύουσα κατά το χρόνο γραφής νομολογία του ΕΔΑΔ και γίνεται μια συνοπτική παράθεση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου στην Κυπριακή έννομη τάξη και στο Αγγλοσαξονικό σύστημα. Ενώ εστιάζει ακόμη και στη έννοια του "καταναγκασμού" του υπόπτου/κατηγορούμενου για την παροχή εξηγήσεων σε συνάρτηση με τις αποδεικτικές απαγορεύσεις, τις όψεις και τα όρια του επιτρεπόμενου "καταναγκασμού" έτσι ώστε να δύναται να αξιολογηθεί η πραγματική μαρτυρία από τις δικαστικές αρχές.