Ο Φιλολογικός τηλέγραφος του Δημήτριου Αλεξανδρίδη και η συγκρότηση ενός δημόσιου λόγου περί λογοτεχνίας και επιστήμης

Abstract

Ο Δημήτριος Αλεξανδρίδης (1784;-1851) ανήκει στους ιατροφιλοσόφους, την ιδιαίτερη ομάδα λογίων που διαδραμάτισε καίριο ρόλο κατά τη μετάβαση της ελληνικής κοινωνίας στη νεωτερικότητα στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα. Η σχέση του Αλεξανδρίδη με τον νεοελληνικό Διαφωτισμό προβάλλεται μέσα από τις ιδιότητές του ως ιατρός, φιλόλογος, ανατολιστής, λεξικογράφος και μεταφραστής. Στο πλούσιο έργο του περιλαμβάνονται αξιόλογα έργα σε συγγραφικό και μεταφραστικό επίπεδο, καθώς και η έκδοση των εντύπων Ελληνικός Τηλέγραφος (1812-1836) και Φιλολογικός Τηλέγραφος (1817-1821), στα οποία αναδεικνύονται τα φιλολογικά και επιστημονικά ενδιαφέροντά του. Στη μελέτη αναλύεται η θεματική του Φιλολογικού Τηλεγράφου, με βάση κυρίως τις ρουμπρίκες που χρησιμοποιεί ο Αλεξανδρίδης. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται θέματα φιλολογίας και φιλολογικές αγγελίες, προκηρύξεις για νέες εκδόσεις συγγραμμάτων, εκδόσεις νέων βιβλίων, βιβλιοπαρουσιάσεις και κριτικές, θέματα ιστορίας, αρχαιολογίας και μυθολογίας, θέματα γεωγραφίας, πολιτειογραφίας, εθνογραφίας και τοπογραφίας, θέματα φυσικής ιστορίας και ιατρικής, καθώς και εφευρέσεις, που σχετίζονται κυρίως με την τυπογραφία και τη λιθογραφία. Ο επιστημονικός ανατολισμός εντάσσεται συνειδητά στον Φιλολογικό Τηλέγραφο, μέσα στο πλαίσιο των ειδικών ενδιαφερόντων του Αλεξανδρίδη. Ακόμη, ως δημόσιο βήμα ο Φιλολογικός Τηλέγραφος δίνει τη δυνατότητα ανταλλαγής θέσεων και απόψεων για θέματα εκπαίδευσης, παιδείας, φιλολογίας, καθώς και για ευρύτερα περί λογοτεχνίας και επιστήμης θέματα. Μέσα από την παρούσα εργασία επιχειρείται για πρώτη φορά να μελετηθεί συστηματικά η συμβολή του Φιλολογικού Τηλεγράφου του Δημήτριου Αλεξανδρίδη στη συγκρότηση ενός δημόσιου λόγου περί λογοτεχνίας και επιστήμης κατά τη διάρκεια των πρώτων δεκαετιών του 19ου αιώνα. Η έρευνα στηρίχθηκε στη μελέτη και ανάλυση των ψηφιακά διαθέσιμων φύλλων του Φιλολογικού Τηλεγράφου.

Dimitrios Alexandridis (1784?-1851) belongs to the medicophilosophists, the special group of scholars who played a key role in the transition of Greek society to modernity in the late 18th-early 19th centuries. Alexandridis' relationship with the Greek Enlightenment is highlighted through his qualities as a physician, philologist, orientalist, lexicographer and translator. His work includes remarkable works at the writing and translation areas, as well as the publication of Hellenic Telegraph (1812-1836) and Literary Telegraph (1817-1821), which highlight his literary and scientific interests. The study analyzes the subject of the Literary Telegraph, based mainly on the rubrics used by Alexandridis. In this context, issues of philology and literary advertisements, publication of new books, book presentations and reviews, issues of history, archaeology and mythology, issues of geography, ethnography and topography, subjects of natural history and medicine, as well as inventions, mainly related to typography and lithography. The scientific orientalism is consciously integrated into the Literary Telegraph, within the framework of Alexandridis' special interests. Moreover, as a public forum, the Literary Telegraph gives the opportunity to exchange views on issues of education, philology, as well as on broader issues on literature and science. Through this work, an attempt is made for the first time to systematically study the contribution of the Literary Telegraph of Dimitrios Alexandridis to the formation of a public discourse on literature and science during the first decades of the 19th century. The research was based on the study and analysis of the digitally available issues of the Literary Telegraph.