Universality and inalienability of children's rights : the impact of social beliefs about childhood and intergroup conflict on social representations of children's rights

Abstract

Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί στη διερεύνηση της έννοιας των δικαιωμάτων του παιδιού ως κοινωνική κατασκευή εντός ενός πλαισίου που επηρεάζεται έντονα από μια εθνική εχθρότητα που τροφοδοτείται από ένα άλυτο πολιτικό πρόβλημα, το οποίο διαχέεται σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής των Κυπρίων. Ο φυσικός διαχωρισμός τους σύμφωνα με την εθνική τους ταυτότητα είχε ως αποτέλεσμα την προσήλωση σε συγκεκριμένες κοινωνικές πεποιθήσεις, που καθορίζουν ακόμη και καθολικές έννοιες, όπως αυτή των δικαιωμάτων του παιδιού. Ταυτόχρονα, ο αριθμός του πληθυσμού, που είναι κάτω από ένα εκατομμύριο, συμβάλλει στη «φιλοξενία» πιο συντηρητικών και παραδοσιακών πεποιθήσεων για την παιδική ηλικία. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά του πλαισίου προκάλεσαν το ενδιαφέρον να μετρηθεί ο αντίκτυπός τους στην εφαρμογή των δικαιωμάτων του παιδιού. Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις των δικαιωμάτων του παιδιού διερευνήθηκαν μέσω ερωτηματολογίου που χορηγήθηκε σε εκπαιδευτικούς (N = 389) και παιδιά (N = 565, μέση ηλικία = 16,3). Τα αποτελέσματα έδειξαν έναν διαφορετικό πυρήνα αναπαραστάσεων, με αυτό των εκπαιδευτικών να χαρακτηρίζεται με δικαιώματα παροχής, ενώ των παιδιών από δικαιώματα συμμετοχής. Οι συντηρητικές απόψεις της παιδικής ηλικίας, του πατριωτισμού, του εθνικισμού, μαζί με ρεαλιστικές και συμβολικές απειλές αγκυροβολήθηκαν στις κοινωνικές αναπαραστάσεις των δικαιωμάτων του παιδιού, πλέκοντας ένα προστατευτικό δίχτυ γύρω από τον πυρήνα, ενδυναμώνοντάς τον να αντισταθεί στις αλλαγές, αλλά και πλαισιώνοντας τα δικαιώματα του παιδιού ως εφαρμόσιμα μόνο στα μέλη της ίδιας εθνοτικής ομάδας . Ένα άλλο μέρος της έρευνας επικεντρώθηκε στην ανάλυση του λόγου για τα παιδιά και τα δικαιώματά τους, των δύο κύριων δομών εξουσίας στην ελληνοκυπριακή κοινότητα, τον έντυπο τύπο και την Εκκλησία. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης των εφημερίδων δείχνουν ότι τα παιδιά είναι μια ομάδα χωρίς φωνή στην κυπριακή κοινωνία, που δέχονται περιστασιακά την προσοχή των μέσων ενημέρωσης. Όταν αυτά αναφέρονται, απεικονίζονται είτε ως «πολίτες του αύριο», είτε ως παθητικοί παραλήπτες χωρίς εμπειρίες, κριτική σκέψη και ωριμότητα. Η θεματική ανάλυση των εγκυκλίων που στέλνει ο Αρχιεπίσκοπος στα σχολεία στην αρχή της σχολικής χρονιάς ανέδειξε δύο διαφορετικούς ρόλους που αποδίδονται στο παιδί: τον παθητικό, όπου «απορροφά» αυτά που παρέχονται από τον ενήλικο πληθυσμό, έναντι του ενεργού παιδιού, με την ευθύνη να διατηρήσει την «ηθική» και την αγνότητα του έθνους, να ενισχύσει τη συνοχή του και να αντιμετωπίσει τις συμβολικές απειλές που αυτό βιώνει. Η απεικόνιση της παιδικής ηλικίας ως φάσης προετοιμασίας που προσδιορίζεται στην ανάλυση των λόγων και των δύο δομών δύναμης έχει σημαντική επίπτωση για το παιδί, καθώς του αφαιρεί το δικαίωμα να είναι κάτοχος δικαιωμάτων. Συνθέτοντας όλα τα αποτελέσματα, ο λόγος για τα παιδιά ως παθητικός ενσωματώθηκε και έγινε αποδεκτός από τα παιδιά ως κανονιστικός, με αποτέλεσμα τα παιδιά να νομιμοποιήσουν παραβιάσεις των δικών τους δικαιωμάτων σε ορισμένες περιπτώσεις. Μια σε βάθος προοπτική σχετικά με τις ενέργειες που πρέπει να αναληφθούν για την ενδυνάμωση των παιδιών και της κοινωνίας για την προώθηση της εφαρμογής των δικαιωμάτων των παιδιών παρέχεται για να διαμορφώσει εκ νέου την εφαρμογή τους ως καθολικά και αναφαίρετα.

The current study aims at exploring the concept of the rights of the child as a socially constructed object in a setting highly influenced by inter-ethnic hostility fueled by an unresolved political problem, diffused in all aspects of social, economic, and cultural life of the inhabitants of Cyprus. The physical segregation of Cypriots according to their ethnic identification has resulted in adhering onto specific societal beliefs, determining even universal concepts, such as that of children’s rights. Simultaneously, its population number, being below a million, results in ‘hosting’ more conservative and traditional beliefs about childhood. Those two characteristics of the context sparked our interest to measure their impact on the applicability of the rights of the child. Social representations of the rights of the child were investigated via a questionnaire administered to educators (N=389) and children (N=565, mean age=16.3). The results indicated a different core of representations, with educators’ being characterized with rights of provision and children’s with participation rights. Conservative views of childhood, patriotism, nationalism, along with realistic and symbolic threats were anchored on the social representations of children, knitting a protective net around the core, strengthening it to resist changes, and even framing children’s rights as applicable to one’s own ethnic group. Another part of the research focused on analyzing the discourses, regarding children and their rights, of the two main power structures within the Greek Cypriot community, the printed press and the Church. The results of the analysis of the printed press indicate that children are a voiceless group within the Cypriot society, receiving media attention occasionally. When reported, they are portrayed either as ‘citizens of tomorrow’ or as passive recipients without experiences, critical thinking and maturity. Thematic analysis of the circulars the Archbishop sends to schools at the beginning of the school year prescribed two different roles of the child: the passive one, ’absorbing’ what is provided by the adult population vs. the acting one, with the responsibility to sustain the ‘ethics’ and pureness of the nation, to bolster nation cohesion and to address the symbolic threats experienced by the nation. The portrayal of childhood as a preparation phase identified in the analysis of the discourses of both power structures has important implication for the child, since it deducts him/her the right to be a right holder. Synthesizing all the results, the discourse of children as passive was internalized and accepted by children as normative one, resulting at children legitimizing violations of their own rights in certain cases. An in-depth perspective on actions to be extrapolated to empower children and society to advance the implementation of the rights of the child is provided to reframe their applicability as universal and alienable.