Μνημεία και ιστορία της Ρωμαϊκής Νέας Πάφου

Abstract

Η εργασία πραγματεύεται τα μνημεία της Νέας Πάφου και την ιστορία της στα χρόνια της ρωμαϊκής περιόδου, αποσκοπώντας σε μια θεωρητική αποκατάσταση της τοπογραφίας της μέσα από δεδομένα που παρέχονται από την αρχαία γραμματεία, τις επιγραφές, τα νομίσματα, τις ανασκαφές και τη σύγχρονη βιβλιογραφία. Τα στοιχεία αυτά αφορούν τη ρωμαϊκή περίοδο στην Κύπρο, που εκτείνεται από το 58 π.Χ. μέχρι το τέλος του 4ου αιώνα μ.Χ., όταν η Πάφος παραχώρησε τη θέση της ως πρωτεύουσα της Κύπρου στη Σαλαμίνα. Το ιστορικό πλαίσιο της Νέας Πάφου στα χρόνια των Ρωμαίων, το οποίο αναπτύσσεται διαμέσου των διάφορων χρονικών περιόδων που οροθετούνται από τις θητείες των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων και περιγράφεται και τεκμηριώνεται με αναφορά και διασύνδεση στα αντίστοιχα επιγραφικά ή άλλα ανασκαφικά δεδομένα, αποτελεί το σημείο αναφοράς για την ανάπτυξη της εργασία και παράλληλα το πλαίσιο τεκμηρίωσης των απόψεων και των προβληματισμών που αφορούν στις διάφορες συνιστώσες της ρωμαϊκής Νέας Πάφου. Ο αρχαιολογικός χώρος της Νέας Πάφου, που περικλείεται από τα τείχη της, αποτελεί το τοπογραφικό πεδίο της εργασίας στο οποίο συζητούνται τα ευρήματα, τα όρια του οποίου σε κάποιες περιπτώσεις διαφοροποιούνται ώστε να περιλάβουν τα δεδομένα των τελευταίων αρχαιολογικών ανασκαφών και μελετών, όπως είναι τα ευρήματα των τελευταίων ανασκαφών στην περιοχή του λόφου της Φάμπρικας. Εντός του εν λόγω διευρυμένου τοπογραφικού πεδίου, έχει επιχειρηθεί μια αναλυτική περιγραφή και συζήτηση του πολεοδομικού σχεδίου και της τοπογραφίας της Ρωμαϊκής Νέας Πάφου, τα οποία περιλαμβάνουν τα τείχη και το λιμάνι της πόλης, το Ωδείο-Βουλευτήριο, το ‘Ασκληπιείο’, την Αγορά, το Θέατρο και το Γυμνάσιο, καθώς επίσης και τις Οικίες του Διόνυσου, του Θησέα, του Ορφέα και του Αιώνα στις περιοχές Κτιστό-Μαλλούτενα. Η συζήτηση ολοκληρώνεται με την αναλυτική περιγραφή των αρχαιολογικών καταλοίπων στους λόφους Φάμπρικα και Φανάρι, και της βασιλικής της Χρυσοπολίτισσας. Καθώς ορισμένα μνημεία της ρωμαϊκής Νέας Πάφου, παρά το γεγονός ότι έχουν ανασκαφεί σε ικανοποιητικό βαθμό, δεν έχουν ερμηνευθεί ή χρονολογηθεί με ακρίβεια, όπως το λεγόμενο «Ασκληπιείο», και αναφορές σε κάποια άλλα μνημεία που δεν αποκαλύφθηκαν τεκμηριώνονται μόνο με επιγραφές άμεσα ή έμμεσα, όπως το «Γυμνάσιο» της πόλης ή το «Πρυτανείο», η εξαγωγή τελικών έγκυρων συμπερασμάτων για τα μνημεία και την ιστορία της πόλης κατά τη ρωμαϊκή περίοδο καθίσταται δύσκολη, ειδικά όσο οι ανασκαφές βρίσκονται σε εξέλιξη. Δεδομένων των περιορισμών αυτών, η κριτική θεώρηση που επιχειρείται για τα ευρήματα της Ρωμαϊκής Νέας Πάφου λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες της πόλης. Αυτές αφορούν στον ελληνικό χαρακτήρα που διατηρούσε κατά το διάστημα της ρωμαϊκής περιόδου και στις επιρροές που επιδεχόταν από τις εξελίξεις στις γειτονικές της περιοχές και στην ευρύτερη ρωμαϊκή αυτοκρατορία.

The study explores the monuments of Nea Paphos and its history during the years of the Roman period, aiming for a theoretical restoration of its topography through data provided by ancient literature, inscriptions, coins, excavations and recent literature. This data pertains to the Roman period in Cyprus, spanning from 58 BC to the end of the 4th century AD when Paphos yielded its position as the capital of Cyprus to Salamis. The historical context of Nea Paphos during the Roman years, which unfolds through various chronological periods defined by the reigns of the Roman Emperors and is described and documented with reference and interconnection to corresponding epigraphic or other excavation data, forms the framework for describing the elements of the study and documenting views and concerns about the various components of Roman Nea Paphos. The archaeological site of Nea Paphos, enclosed by its walls, constitutes the topographical field of the study, where findings are discussed. In some instances, its boundaries vary to include data from recent archaeological excavations and studies, such as the findings of recent excavations in the area of the Fabrica Hill. Within this expanded topographical field, an analytical description and discussion are attempted for the walls and the harbor of Roman Nea Paphos, the Conservatory, the "Asclepieion," the Agora, the Theater, and the Gymnasium, as well the basilica of Chrysopolitissa, and the four important Houses of Dionysos, Theseus, Orpheus, and Aeon in the Ktisto-Mallutena areas, and the archaeological remains on the hills of Fabrica and Fanari.

As some monuments of Roman Nea Paphos, despite being excavated to a satisfactory extent, have not been accurately interpreted or dated, such as the so-called 'Asclepieion', and references to some other unrevealed monuments are documented only by inscriptions directly or indirectly, such as the 'Gymnasium' of the city or the 'Prytaneion', the drawing of final valid conclusions about the monuments and the history of the city during the Roman period is challenging, especially as excavations are ongoing. Given these limitations, the critical examination attempted for the findings of Roman Nea Paphos takes into account the peculiarities of the city. These include its Greek character during the Roman period and the influences it underwent from developments in neighboring areas and the broader Roman Empire.