Η διαπλοκή ποίησης και μουσικής στο έργο του Διονυσίου Σολωμού

Abstract

Στην παρούσα διατριβή επιχειρείται μια συστηματική ερμηνευτική διερεύνηση της διαπλοκής της ποίησης και της μουσικής στο έργο του Δ. Σολωμού και ειδικότερα του ρόλου που διαδραματίζει η μουσική στη διαμόρφωση του ποιητικού του έργου. Η διερεύνησή μας θεμελιώνεται από μεθοδολογική άποψη σε θεωρητικές και ιστορικές παραμέτρους. Έτσι όσον αφορά στη θεωρητική πλαισίωση του θέματος, βασιζόμαστε στην ανάλυση των βασικότερων πτυχών της θεωρίας των διακαλλιτεχνικών προσεγγίσεων, με επικέντρωση σ’ εκείνες που αφορούν στη σύγκριση λογοτεχνίας και μουσικής. Από την άλλη πλευρά στηριζόμαστε στη σύνθεση του ιστορικού, φιλοσοφικού και αισθητικού πλαισίου, μέσα στο οποίο δημιουργεί ο Δ. Σολωμός, κυρίως μέσω της εξέτασης των αντιλήψεων των σημαντικότερων φιλοσόφων του 18ου και 19ου αι. για τη μουσική, όπως και των αρχών του κινήματος του Ρομαντισμού για τη στενή σχέση μεταξύ ποίησης και μουσικής. Η σχέση του Δ. Σολωμού και της ποίησής του με τη μουσική, εξετάζεται στη συνέχεια σε δύο επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο αναλύουμε αφενός τις μαρτυρίες, αναφορές και σχόλια, που έχουν διατυπωθεί από τους συγχρόνους του ποιητή, τόσο για τη σχέση του ποιητή όσο και της ποιητικής του θεωρίας με τη μουσική, αφετέρου τις θέσεις που διατυπώνει ο ίδιος ο ποιητής για το ζήτημα• μέσα από αυτή τη διερεύνηση συγκροτείται η “θεωρία”, θα λέγαμε, του ποιητή για τη συνάφεια ποίησης και μουσικής. Στο δεύτερο επίπεδο διερευνούμε την “πράξη”, την ποιητική δηλαδή πρακτική του Σολωμού, μέσα από την ανάλυση και ερμηνεία επιλεγμένων ποιημάτων του (Ο Λάμπρος, Ο Κρητικός, Οι Ελεύθεροι Πολιορκισμένοι, Ο Πόρφυρας, Carmen Seculare) στη βάση του εντοπισμού στοιχείων που αφορούν σε τρεις παραμέτρους: α) σε κειμενικούς και παρακειμενικούς θεματικού τύπου συσχετισμούς της ποίησης με τη μουσική, β) σε δομικές αναλογίες της ποίησης με τη μουσική, γ) στη λεκτική μουσική, στη μουσική δηλαδή ποιότητα ποιητικών-προσωδιακών εκφραστικών τρόπων. Η συστηματική διερεύνηση της διαπλοκής ποίησης και μουσικής που επιχειρούμε στο έργο του Δ. Σολωμού, θεωρούμε ότι συμβάλλει στη διαμόρφωση νέων ερεισμάτων κατανόησης και αξιολόγησης του έργου του.

The current dissertation undertakes a systematic interpretative examination of the interconnection between poetry and music in the work of Dionysios Solomos and specifically the role that music plays in the formulation of his poetic work. From a methodological point of view, our examination is based on theoretical and historical parameters. On the one hand, as far as the theoretical parameter is concerned, we are based on the analysis of the main aspects of the inter-art theory, with emphasis on studies on the comparison of poetry with music. On the other hand, we are based on the synthesis of the historical, philosophical and aesthetic context, in which Dionysios Solomos writes, mainly through the examination of the perceptions of the most significant philosophers of the 18th and 19th century about music, as well as the principles of the Romantic movement about the close relation between poetry and music. The relation of Dionysios Solomos and his poetry to music is examined on two levels. On the first level, we examine the evidence, references and comments made by the poet’s contemporaries, about the relation of the poet and his poetic theory to music, as well as his own perceptions on this issue. Through this analysis, the poet’s “theory”, we might say, regarding the relation between poetry and music is depicted. On the second level, we examine the “praxis”, the poetic practice of Solomos, through the analysis and interpretation of selected poems (Ο Λάμπρος, Ο Κρητικός, Οι Ελεύθεροι Πολιορκισμένοι, Ο Πόρφυρας, Carmen Seculare), based on the identification of elements relating to three factors: a) textual and paratextual thematic type relations of poetry to music, b) structural analogies of poetry to music, c) word music, that is the music quality of poetic-prosodic expressive modes. The systematic examination of the interconnection of poetry and music that we attempt in the work of Dionysios Solomos, contributes to the formulation of new foundations of comprehension and appraisal of his work.