Dream narratives and initiation processes : a comparative study of the tale of Livistros and Rodamne, The roman de la rose and the Hypnerotomachia Poliphili

Abstract

Η παρούσα διατριβή ασχολείται με τις ονειρικές αφηγήσεις και τις διαδικασίες μύησης σε ερωτικά μυθιστορήματα του μεσαίωνα και της αναγέννησης. Συγκεκριμένα, πρόκειται για μια συγκριτική μελέτη τριών λογοτεχνικών έργων: του βυζαντινού μυθιστορήματος Ἀφήγησις Λιβίστρου και Ροδάμνης (13ος αιώνας), του γαλλικού αλληγορικού μυθιστορήματος Roman de la Rose (13ος αιώνας), και του πρώιμου ιταλικού έντυπου βιβλίου Hypnerotomachia Poliphili (1499). Τα κείμενα αυτά έχουν επιλεγεί με κριτήρια τη δομή, τη λειτουργία και το περιεχόμενο των ονειρικών τους αφηγήσεων, οι οποίες εμπίπτουν σε έναν τύπο ονείρων που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως όνειρο μύησης. Με τον όρο αυτό αναφέρομαι, σε γενικές γραμμές, σε αυτές τις ονειρικές αφηγήσεις, όπου ο κεντρικός ήρωας πραγματοποιεί ένα ταξίδι, κατά το οποίο μυείται σταδιακά σε κάποιο μυστήριο, στην προκειμένη περίπτωση στο μυστήριο του έρωτα, ώστε να μπορεί να επιδιώξει την κατάκτηση του αντικειμένου του πόθου του. Για τη μελέτη των τριών έργων επιχειρείται μια διεπιστημονική ερμηνευτική προσέγγιση που συνδυάζει ανθρωπολογικές και ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις με την λογοτεχνική ανάλυση, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό και κοινωνικο-πολιτιστικό πλαίσιο του κάθε έργου και το βαθμό και τη σημασία των διακειμενικών τους σχέσεων. Οι καινοτόμες πτυχές της διατριβής είναι (α) η διαπίστωση ότι οι ονειρικές αφηγήσεις υπό μελέτη είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις μυήσεις των πρωταγωνιστών στον έρωτα, πράγμα που μας οδηγεί στην αναγνώριση ενός συγκεκριμένου τύπου ονειρικών αφηγήσεων, του ονείρου μύησης, (β) η συγκριτική ανάλυση των τριών προαναφερθέντων έργων, τα οποία δεν έχουν εξεταστεί συγκριτικά στην μέχρι τώρα βιβλιογραφία, και (γ) η εφαρμογή της ανθρωπολογικής θεωρίας των διαβατήριων τελετών ως το θεωρητικό πλαίσιο της διατριβής. Η διατριβή χωρίζεται σε τρία κεφάλαια, στα οποία εξετάζονται τα εξής θέματα: το ονειρικό πλαίσιο, ο χώρος, τα πρόσωπα, και τα τελετουργικά μύησης. Αυτές οι θεματικές που αλληλοσυνδέονται και αλληλοσυμπληρώνονται, διερευνώνται με βάση τον κεντρικό άξονα της μύησης και της ερωτικής επιθυμίας ως κινητήριου μοχλού της αφήγησης. Η εις βάθος διερεύνηση των επιμέρους συστατικών στοιχειών των ονειρικών αφηγήσεων, τα οποία συνδέονται μέσα από τον κεντρικό αυτό άξονα, και αναλύονται με βάσει κάποιες σταθερές παραμέτρους, όπως η αφηγηματική λειτουργία, η γλώσσα, η λογοτεχνική παράδοση, και το ιστορικό πλαίσιο, αποσκοπεί στην κατανόηση των μυητικών διαδικασιών μέσα στα υπό μελέτη έργα και στη αποκρυστάλλωση του όρου όνειρο μύησης.

The present thesis constitutes an investigation into dream narratives and initiation processes in Medieval and Renaissance romances. Specifically, it is a comparative study of three literary works: the thirteenth-century Byzantine Τale of Livistros and Rodamne, the thirteenth-century French Roman de la Rose, and the fifteenth-century Italian book Hypnerotomachia Poliphili, focusing on the examination of a particular type of dream narratives, in which the dreamer undergoes a visionary journey, during which he is gradually initiated to the mysteries of love in order to pursue and obtain his object of desire. The dream situation, the use of allegory and the complexity of these texts in regards to language, narrative structure and imagery point to a multiplicity of meaning. In order to explore these multiple layers of meaning, I am pursuing an interdisciplinary method applying anthropological and psychoanalytical theories in conjunction with literary analysis, while taking into account the works’ historical and socio-cultural context as well as the degree and the significance of their inter-textual associations. The novel aspects of the thesis are (a) the ascertainment that dream narratives in these works are closely interlinked with the protagonists’ initiations leading to the recognition of a particular type of dream narrative, to which I refer to as dream of initiation, (b) the combined analysis of the aforementioned three works, which has not been attempted before, and (c) the application of the anthropological theory of rites of passage as the theoretical basis for the analysis. The thesis is divided into three thematic chapters, each exploring different aspects of the initiation processes: the dream frame, the use of space, the main and secondary characters and the rituals associated with the initiation and courting processes. These themes, which interconnect and complete each other, will be explored on the main axis of erotic desire and of initiation as a processual movement towards a goal. An in-depth analysis of the different constituent elements of the narratives connected through this main axis and discussed based on certain constants, such as narrative function, language, literary tradition, and historical context, will aspire towards an understanding of the initiation processes therein and of what constitutes the dream of initiation.