Translation as travel : the US in and out of the world in the work of Jonathan Raban, Pico Iyer, William Gibson and Alphonso Lingis

Abstract

Η παρούσα διατριβή εξετάζει τον συσχετισμό μεταξύ του ταξιδιού και της πολιτισμικής μετάφρασης στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Η μεθοδολογία της θεωρίας περί μετάφρασης και η αντίληψη του Μιχαήλ Μπαχτίν για τον χρονοτόπο, ως μέρος της ευρύτερης προσέγγισής του για τον διάλογο των πολιτισμών, αποτέλεσαν χρήσιμο εργαλείο για να μετρηθεί πώς, σε συγκεκριμένα κείμενα και είδη λόγου, ιστορικό χρόνο και χώρο, όπως επίσης και σε μυθοπλαστικό χρόνο και χώρο, αναδεικνύονται σε συσχετισμό το ένα προς το άλλο οι παραδοξότητες της γλώσσας και της μετάφρασης. Στην πορεία της αλλαγής της υφής των ειδών, οι χρονοτόποι είναι σημαντικές πτυχές σε ένα κείμενο, όχι μόνο «σκληραγωγώντας» τη διήγηση, αλλά και επιτρέποντας τους «δεσμούς» του νοήματος να «δεθούν και να ξεδεθούν» (Μπαχτίν). Μια από τις παραδοξότητες είναι ότι η γλώσσα στο ταξίδι δεν μπορεί να εκμαθηθεί σε σχέση με την ταχύτητα του ταξιδιού και καθίσταται «εφήμερη» και «κατεστραμμένη» από την ταχύτητα, για να χρησιμοποιήσουμε τη φράση του Πωλ Βιρίλιο. Στη σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης η κίνηση μέσα στον χώρο δεν είναι πλέον αντίστοιχη του χρόνου που δαπανάται για να καλυφθεί και ένας μόνο «χρονοτόπος του δρόμου» (όπως πρωτότυπα περιγράφεται από τον Μπαχτίν: χρόνος που δαπανήθηκε = δρόμος που καλύφθηκε) δεν είναι πλέον χαρακτηριστικό της ταξιδιωτικής γραφής. Γι’ αυτό η παρούσα εργασία ενορά μια πολλαπλότητα του χρονοτόπου, που αναδεικνύουν τη διαφορετικότητα των νέων προσεγγίσεων για τη μετάφραση: ο χρονοτόπος απόδρασης από την πατρίδα στο έργο του Τζόναθαν Ραμπάν καταδεικνύει τις κοινωνικές και τις εθνικές μεταμορφώσεις της μητρικής γλώσσας. Ο χρονοτόπος του «πουθενά» και η αναζήτηση του δικού μας τόπου μεταφράζεται στο έργο του Πίκο Υιέρ στις ανωμαλίες της εκτοπισμένης αγγλικής γλώσσας. Ο χρονοτόπος του κυβερνοχώρου και του εικονικού ταξιδιού στην κυβερνομυθοπλασία του Γουίλιαμ Γκίμπσον δείχνει τη σκοτεινή προοπτική της κωδικοποίησης της μετάφρασης. Ο χρονοτόπος του κοσμοπολιτισμού στην ταξιδιωτική φιλοσοφία του Αλφόνσο Λίνγκις μεταφράζεται σε πολλαπλές γλώσσες του επιτηδευμένου σώματος. Κάθε μια από αυτές τις προοπτικές συνθέτει μια δημιουργική κριτική, επιδεικνύοντας ότι--στη συλλογική προσπάθεια της μετάφρασης--τα σημεία αναχώρησης και τα σημεία άφιξης είναι αμέτρητα, όπως είναι και τα σημεία της προσωρινής παρεπιδημίας, και προτείνει τις ανοικτές δυνατότητες.

The thesis explores the relationship between travel and cultural translation in an era of globalization. The methodology of translation theory and Mikhail Bakhtin’s concept of chronotope, as a part of his larger intellectual project on dialogism of cultures, serves as a useful means to measure how, in particular texts and genres, historical time and space as well as fictional time and space are articulated in relation to one another revealing paradoxes of language and translation. In the course of a genre’s changing face, chronotopes thus are important sites in a text, not only “fleshing out” its narrative, but allowing its “knots” of meaning to be “tied and untied” (Bakhtin). One of the paradoxes is that language in travel cannot be learned in relation to the speed of travel and becomes “ephemeral” and “destroyed” by speed, to use Paul Virilio’s phrasing. In the current epoch of globalization the movement through space is no longer adequate to the time spent to cover it, and a single “chronotope of the road” (as originally described by Bakhtin: time spent=road covered) is no longer characteristic of travel writing. Therefore the present work views a multiplicity of chronotopes that reveal a variety of new perspectives on translation: a chronotope of escape from a motherland in Jonathan Raban’s work reveals social, racial and national metamorphoses of the mother tongue; a chronotope of ‘nowherism’ and the quest for home in Pico Iyer translates into anomalies of displaced English; a chronotope of cyberspace and virtual travel in William Gibson’s cyberfiction shows gloomy perspectives on codifying translation; the chronotope of being-in-the-world in the travel philosophy of Alphonso Lingis translates into the multiple languages of the affective body. Each of those perspectives composes a constructive critique demonstrating that--in the collective endeavor of translation--points of departure and points of arrival are as innumerable as are the points of temporary sojourn, and offer open-ended possibilities.