A sociolinguistic investigation of the processes of language shift/language maintenance : the case of Pontic Greeks in Cyprus

Abstract

Η παρούσα διατριβή διερευνά τις διαδικασίες της γλωσσικής υποχώρησης/διατήρησης που λαμβάνουν χώρα εντός της ποντιακής κοινότητας στην Κύπρο. Οι Έλληνες Πόντιοι, οι οποίοι μετακόμισαν στην Κύπρο για μόνιμη διαμονή από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (πιο συγκεκριμένα από τη Γεωργία και τις νότιες περιοχές της Ρωσίας), διαθέτουν πλούσιο γλωσσικό ρεπερτόριο. Γλώσσες και διάλεκτοι όπως η Ρωσική, η Τουρκική, η Κοινή Νέα Ελληνική (ΚΝΕ), η Ποντιακή διάλεκτος και η Κυπριακή διάλεκτος χαρακτηρίζουν το γλωσσικό προφίλ της ποντιακής κοινότητας στην Κύπρο. Η διατριβή επιχειρεί, συνεπώς, τη διερεύνηση των παραγόντων που οδηγούν τους Ποντίους να διατηρήσουν ή να υποχωρήσουν μία ή περισσότερες γλώσσες του γλωσσικού τους ρεπερτορίου. Ειδικότερα, η έρευνα αυτή αυτό επιχειρεί να απαντήσει τα ακόλουθα ερωτήματα: Ποια(ες) γλώσσα(ες) διατηρείται(ούνται) μέσα στην ποντιακή κοινότητα και ποιοι παράγοντες (γλωσσικοί, κοινωνικοί, πολιτικοί, οικονομικοί, πολιτιστικοί, θρησκευτικοί, εθνικοί) συμβάλλουν σε αυτή τη διατήρηση; Ποια(ες) γλώσσα(ες) διαθέτει(ουν) -έσωθεν ή έξωθεν- υψηλό γόητρο και ποια(ες) χαμηλό; Σε βάρος ποιας(ων) γλώσσας(ών) συμβαίνει η γλωσσική υποχώρηση και γιατί, λαμβάνοντας υπόψη τη θεωρία της Εθνογλωσσικής Ζωτικότητας; Πώς θα μπορούσε η θεωρία της Εθνογλωσσικής Ζωτικότητας να τροποποιηθεί ώστε να μπορεί καλύτερα να επεξηγήσει, να προβλέψει και να περιγράψει τις διαδικασίες της γλωσσικής υποχώρησης/διατήρησης; Αυτά και άλλα σχετικά ερωτήματα εξετάζονται υπό το πρίσμα των ιστορικών, κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών ιδιαιτεροτήτων της χώρας υποδοχής (Κύπρου) και της αντίστοιχης χώρας προέλευσης των συμμετεχόντων (Ρωσίας ή Γεωργίας). Η διερεύνηση αυτών των κοινωνιογλωσσολογικών διαδικασιών στηρίζεται πρωτίστως σε τρεις κοινωνικές μεταβλητές: ηλικία, φύλο και χώρα προέλευσης των συμμετεχόντων όσον αφορά τη γλωσσική τους συμπεριφορά, την προτίμηση γλώσσας, τις γλωσσικές στάσεις και τη σύνδεση της γλώσσας με την ταυτότητα. Η ανάλυση των δεδομένων (ποσοτική - 247 ερωτηματολόγια και ποιοτική – 44 συνεντεύξεις) χρήσης της γλώσσας που έχουν συλλεχθεί αποκάλυψε ότι διαφορετική γλωσσική συμπεριφορά μπορεί να παρατηρηθεί ανάμεσα σε διαφορετικές γενιές. Η ηλικία παίζει σημαντικό ρόλο σε σχέση με τα πρότυπα χρήσης της γλώσσας, υποδεικνύοντας ότι η υποχώρηση της γλώσσας είναι σε εξέλιξη. Πιο συγκεκριμένα, η χρήση της γλώσσας της μεγαλύτερης γενιάς διαφέρει από εκείνη της νεότερης γενιάς των Ποντίων. Ωστόσο, όταν πρόκειται για τα πρότυπα μετάδοσης της γλώσσας από τους γονείς στα παιδιά τους, οι γλωσσικές στάσεις λαμβάνονται υπόψη. Η Τουρκική είναι η γλώσσα που σταδιακά εγκαταλείπεται υπέρ της ΚΝΕ ή/και της Ρωσικής. Ωστόσο, η Τουρκική εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ως γλώσσα της καθημερινής επικοινωνίας μεταξύ της μεγαλύτερης γενιάς μέσα στην ποντιακή κοινότητα. Η ποντιακή διάλεκτος είναι σήμερα μια γλωσσική ποικιλία προς εξαφάνιση, αφού ουσιαστικά έχει απωλέσει την χρηστική της αξία και δύσκολα χρησιμοποιείται στην υπό εξέταση κοινότητα. Όσον αφορά στο φύλο, δεν παρουσιάζονται σημαντικές διαφορές. Ωστόσο, κάποιες μικρές διαφορές που διαπιστώθηκαν μεταξύ των δύο φύλων πρόσφεραν ουσιαστικές ερμηνείες όσον αφορά στην επιλογή γλώσσας και την γλωσσικής υποχώρηση. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την υποχώρηση/διατήρηση της γλώσσας είναι ο παράγοντας της προέλευσης. Ο ερευνητής υποστηρίζει ότι η χώρα προέλευσης των μεταναστών φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό της μορφής που πρόκειται να λάβει η διαδικασία της υποχώρησης/διατήρησης της γλώσσας. Η άποψη αυτή βασίζεται στην υπόθεση ότι οι μετανάστες που ζουν σήμερα στη χώρα υποδοχής είναι, παρ' όλα αυτά, συνδεδεμένοι άμεσα ή έμμεσα, με τη χώρα από την οποία έχουν μεταναστεύσει. Υποστηρίζεται ότι η γενική (οικονομική, πολιτική, πολιτιστική κ.λπ.) ευημερία της χώρας προέλευσης, καθώς και η αίσθηση σύνδεσης με αυτή απο την πλευρά των μεταναστών είναι σε θέση να καθορίσει την πορεία των στρατηγικών τις οποίες θα υιοθετήσουν οι μετανάστες στη χώρα υποδοχής τους όσον αφορά στη διατήρηση της μητρικής τους γλώσσας. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι Πόντιοι από τη Γεωργία εγκαταλείπουν την γλώσσα του σπιτιού τους ευκολότερα και ταχύτερα υπέρ της ΚΝΕ, παρά οι Πόντιοι από τη Ρωσία. Αυτό, ως αποτέλεσμα, μπορεί να οδηγήσει στην ταχύτερη γλωσσική υποχώρηση από την πλευρά των Ποντίων από τη Γεωργία.

The present thesis investigates the processes of language shift/maintenance that are taking place within the Pontic Greek community in Cyprus. Pontic Greeks, who moved to Cyprus for permanent stay from the former Soviet republics (more specifically, from Georgia and the southern parts of Russia) possess a rich linguistic repertoire. Such languages and dialects as Russian, Turkish, Standard Modern Greek (henceforth SMG), Pontic Greek dialect (henceforth PGD) and a Cypriot Greek dialect (henceforth CGD) characterize the linguistic profile of the Pontic Greek community in Cyprus. The present thesis attempts, therefore, to investigate the factors that lead Pontic Greeks to shift or maintain one or more languages of their linguistic repertoire. More specifically, this work addresses the following questions: What language(s) is(are) maintained within the community and what factors (linguistic, social, political, economic, cultural, religious, ethnic) contribute to this maintenance? What language(s) bear(s) (or are assigned internally and externally) high status and what low status? At the expense of which language(s) is language shift taking place and why, in light of the Ethnolinguistic Vitality (henceforth EV) theory? How could EV theory be modified to better account for, predict and describe language shift/maintenance processes? These and other relevant questions are pursued through the prism of historical, social, political and economic specificities of the context of the host country (Cyprus) and the participants’ respective country of origin (Russia and Georgia). The investigation of these sociolinguistic processes rests primarily on the three social variables: age, gender and the country of origin of the participants as far as language behavior, language preference, language attitudes and the link between language and identity are concerned. The analysis of language use data (quantitative – 247 questionnaires and qualitative – 44 interviews) revealed that different linguistic behavior can be observed between different generations. Age plays an important role with regard to language use patterns signaling language shift in progress. More specifically, the language use of older generation differs to that of younger generation of Pontic Greeks. However, when it comes to language transmission patterns from parents to their children, language attitudes are taken into account. Turkish is the language which is gradually being abandoned in favor of SMG and/or Russian. However, Turkish is still used as the language of everyday communication among older generation within the Pontic Greek community. PGD is a seriously endangered language as it has practically lost its instrumental value and it is hardly used in the community. Generally, insignificant differences were found between male and female participants. However, some minor differences found between the two genders provided meaningful interpretations as regards their language choice and language shift. Another important factor influencing language shift/maintenance is the factor of provenance. The researcher argues that the immigrants’ country of origin appears to play a significant role in determining the shape that the language shift/maintenance process is going to take. This is manifested by the assumption that immigrants currently living in the host country are, nonetheless, linked, directly or indirectly, to the country they have migrated from. It is argued that the general (economic, political, cultural etc.) well-being of a country of origin as well as the feeling of association with it on the part of immigrants are able to determine the trajectory of the strategies the immigrants are going to adopt in their host country as regards the maintenance of their home language. Under these circumstances, Pontic Greeks from Georgia abandon the language of their home easier and faster in favor of SMG than Pontic Greeks from Russia do. As a result, this can lead to a faster language shift on the part of Pontic Greeks from Georgia.