Ευρωπαϊκή Ένωση και τοπική αυτοδιοίκηση : ο εξευρωπαϊσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Κυπριακή Δημοκρατία

Abstract

Η παρούσα διατριβή μελετά, από τη σκοπιά της πολιτικής επιστήμης, μία πτυχή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης της Κυπριακής Δημοκρατίας που παρέμεινε ανεξερεύνητη, παρά τη σημασία της για την ποιότητα της δημοκρατίας. Η βασική καινοτομία της διατριβής συνίσταται στην αξιολόγηση της επίδρασης της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, μέσω της διαδικασίας του εξευρωπαϊσμού, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση ως το επίπεδο διακυβέρνησης που είναι κοντύτερα στον πολίτη. Οι επιδράσεις της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και η ανταπόκριση της Κυπριακής Τοπικής Αυτοδιοίκησης αναλύονται σε όρους δομής και διαδικασιών, χρηματοδοτικών και ανθρώπινων πόρων και αναδεικνύουν τις τάσεις του εξευρωπαϊσμού. Η πρώτη υπόθεση εργασίας είναι ότι τα βαρίδια του παρελθόντος που έχουν κληροδοτηθεί στην Τοπική Αυτοδιοίκηση ενδέχεται να λειτουργήσουν ως επιβραδυντές, περιορίζοντας τις επιδράσεις της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η δεύτερη υπόθεση εργασίας εστιάζει στο κατά πόσο οι πιθανές διαφοροποιήσεις στα αποτελέσματα του εξευρωπαϊσμού εξαρτιούνται από τις διαφορές σε όρους προφίλ των τοπικών ηγεσιών και από τις διαφορετικές θεσμικές και οικονομικές δυνατότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η εστίαση στους συγκεκριμένους παράγοντες αναδεικνύει το κατά πόσο οι διαφοροποιήσεις στα αποτελέσματα του εξευρωπαϊσμού εξαρτιούνται από παραμέτρους, όπως τις διαφορετικές θεσμικές και οικονομικές δυνατότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης καθώς και από τις διαφορές σε όρους προφίλ των τοπικών ηγεσιών. Ερευνάται η περίοδος μεταξύ 2000-2012 καλύπτοντας την άμεση προενταξιακή και μεταενταξιακή περίοδο. Μεθοδολογικά, μετά την ανασκόπηση της διαθέσιμης βιβλιογραφίας, αναπτύχθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν δομημένα ερωτηματολόγιά και πραγματοποιήθηκαν ημιδομημένες συνεντεύξεις μελών της εκλεγμένης τοπικής ελίτ. Αρχικά, καθορίζεται το θεωρητικό πλαίσιο που χρησιμοποιείται για την ανάλυση των επιδράσεων της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης (αστικός εξευρωπαϊσμός Marshall, 2005). Χρησιμοποιείται η ιστορική νεοθεσμική προσέγγιση για να επεξηγηθεί ο ρόλος των προηγούμενων ιστορικών εξελίξεων που ενδέχεται να επηρεάζουν τις στρατηγικές (Lecours, 2011:1107). Τέλος, χρησιμοποιείται το μοντέλο ανάλυσης πόρων για να εξεταστεί πώς η ικανότητα των τοπικών φορέων επηρεάζεται από τους πόρους και τις αρμοδιότητες τους (Carlton, 2002). Στο εμπειρικό κομμάτι της διατριβής, παρουσιάζονται οι Δήμοι και οι Κοινότητες που αποτελούν το δείγμα, εστιάζοντας σε στοιχεία πληθυσμιακά, δομής και στελέχωσης. Παρουσιάζεται η βασική καινοτομία της διατριβής που αφορά τα ευρήματα της έρευνας που επικεντρώνονται στον εξευρωπαϊσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αναδεικνύοντας μίαν εξαρτημένη διαδρομή εξευρωπαϊσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Κυπριακής Δημοκρατίας καθώς και ένα βραδύ εξευρωπαϊσμό. Τέλος, αναπτύσσονται τα συμπεράσματα. Το κύριο συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι τα αποτελέσματα του εξευρωπαϊσμού και οι αντιδράσεις των τοπικών φορέων προς αυτόν ήταν περιορισμένα. Εξάγεται το συμπέρασμα ότι τα βαρίδια του παρελθόντος έδρασαν ως ανασταλτικοί παράγοντες αποτρέποντας την Τοπική Αυτοδιοίκηση από την πλήρη αξιοποίηση των ευκαιριών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Συγκεκριμένες πτυχές των πιο πάνω παραγόντων, όπως η γενικότερη θεσμική ανωριμότητα που παρατηρείται, έχουν ως αποτέλεσμα την ανεπαρκή λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που βρίσκεται κοντύτερα στους Κύπριους πολίτες. Η σημασία αυτής της διατριβής έγκειται στην μερική κάλυψη ενός σημαντικού βιβλιογραφικού κενού, σε ένα επίπεδο διακυβέρνησης που είναι εξαιρετικά σημαντικό για την δημοκρατία, εκείνο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Προσπαθεί να καλύψει το κενό, θέτοντας ως αναλυτική κατηγορία μελέτης την Τοπική Αυτοδιοίκηση και προσφέροντας την πρώτη μελέτη της σχέσης της με την ΕΕ. Η παρούσα διατριβή αναδεικνύει θέματα που μπορούν να βοηθήσουν την Κυπριακή Δημοκρατία να προχωρήσει σε κοινωνικούς και πολιτικούς όρους, στο επίπεδο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

This dissertation analyses, from a political science perspective, an aspect of the European integration of the Republic of Cyprus that has remained unexplored, despite its importance for the quality of democracy. The basic innovation of this work is the assessment of the impact of European integration, through the process of Europeanization, on the local government as the level of governance, which is closest to citizens. The impact of European integration and the range of actions of local government is analysed in terms of structure, processes, financial and human resources and traces the trends of Europeanization. The first hypothesis is that the historical burdens, inherited to the local government, may act as decelerating factors vis-à-vis Europeanization minimizing the effects of European integration. The second hypothesis focuses on whether the differences in the effects of Europeanization depend on parameters such as the different institutional and financial capacities and on differences in terms of the profile of the local elites. The period under examination is 2000-2012, covering both the immediate pre-accession and the immediate post-accession periods. Methodologically, a literature review took place, followed by the utilization of structured questionnaires and semistructured interviews of members of the elected local elite. Initially, the main theoretical/analytical framework is defined (urban europeanization Marshall, 2005). The historical neo-institutional approach was used to explain the role of past historical developments in influencing strategies (Lecours, 2011:1107). Finally, the recourse analysis model was utilized to examine how local governments’ capacities are being influenced by their role and their competencies (Carlton, 2002). The empirical part of the dissertation starts with the presentation of the sample of the Municipalities and the Communities, focussing on population, structure and personnel data. It presents the basic innovation of this dissertation, focussing on the Europeanization of the Cypriot local government and highlighting its path dependency and its slow development. The last part of this work presents the conclusions. The main conclusion is that the effects of Europeanization and the reactions of the local government towards them have been limited. It is concluded that the burdens of the past have acted as decelerating factors preventing local government from utilizing the opportunities of European integration. Specific aspects of these factors, such as the general institutional immaturity that is observed in Cyprus, have resulted into the inefficient functioning of the local institutions, which are the closest level of governance to the Cypriot citizens. The significance of this dissertation lies in the partial coverage of an important gap in the literature of a governance level that is of particular importance for the functioning of democracy, the one of local government. It does so by establishing local government as an analytical category and by offering the first study of its relationship with the EU. This dissertation highlights issues that can assist the Republic of Cyprus to advance in social and political terms, at the level of the local government.