Η κυπροαναγεννησιακή ζωγραφική : το λατινικό παρεκκλήσιο της Μονής του Αγίου Ιωάννου του Λαμπαδιστού στον Καλοπαναγιώτη και τα παρεμφερή μνημεία

Abstract

Στόχος της διατριβής η μελέτη της καλλιτεχνικής παραγωγής της Κύπρου, της κυπροαναγεννησιακής ζωγραφικής που κατέχει δεσπόζουσα θέση κατά τη Βενετοκρατία (1489-1571). Ο όρος συνδέεται με τον τεχνοϊστορικό όρο Αναγέννηση της ιταλικής τέχνης του 15ου αιώνα και τις αισθητικές της αναζητήσεις. Η παρουσίαση και ανάλυση του εικονογραφικού προγράμματος των τοιχογραφιών του Λατινικού Παρεκκλησίου της Μονής Αγίου Ιωάννου Λαμπαδιστού στον Καλοπαναγιώτη Κύπρου, κατέδειξε ότι δεν περιέχει δογματικές αποκλίσεις από την Ορθόδοξη εικονογραφία και ότι επίσης δεν πρόκειται για Παρεκκλήσιο, αλλά για παρανάρθηκα, που εξυπηρετούσε πιθανότατα τις ανάγκες απότισης τιμής στον άγιο Ιωάννη Λαμπαδιστή, ο τάφος του οποίου βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του Ιερού Βήματος του Παρεκκλησίου του Αγίου Ιωάννου Λαμπαδιστού. Από τη μελέτη των παραστάσεων εντοπίστηκε ένα συνεργείο ζωγράφων τριών καλλιτεχνών με καλή γνώση της βυζαντινής εικονογραφίας και παράλληλα βαθιά και καλή γνώση των σύγχρονων τάσεων της ιταλικής Αναγέννησης. Στα μεγάλα ιταλικά κέντρα πρέπει να είχαν μελετήσει τα εικονογραφικά πρότυπα του β΄ μισού του 15ου αιώνα, που εντοπίστηκαν και χρονολογούνται στην ίδια περίπου περίοδο. Για τη μελέτη της κυπροαναγεννησιακής ζωγραφικής καταρτίστηκε κατάλογος με τα εικονογραφικά προγράμματα ογδόντα επτά παρεμφερών τοιχογραφημένων μνημείων της Κύπρου, που χρονολογήθηκαν με βάση εικονογραφικά και τεχνοτροπικά στοιχεία και παράθεση ανάλογων παραδειγμάτων από τον υπόλοιπο ελληνικό χώρο. Βάσει της έρευνας αυτής αναχρονολογήθηκαν ορισμένα μνημεία και δόθηκε μια σαφέστερη ιστορική πορεία της κυπροαναγεννησιακής τεχνοτροπίας από τις αρχές του 15ου αιώνα μέχρι και το 1571. Από τις εικονογραφικές συγκρίσεις καταδείχθηκε ότι το Λατινικό Παρεκκλήσιο έχει ζωγραφιστεί γύρω στο 1500, λίγο πριν από την Ποδύθου και τον Τίμιο Σταυρό του Αγιασμάτη.

The goal is the study of the artistic production of Cyprus, the “Cypro-renaissance style” which is dominating during the Venetian rule (1489-1571). The term is related to the art historical term “Renaissance”, regarding the Italian art of the 15th century. The presentation and analysis of the frescoes of the Latin Chapel of the St. John Lampadistis Monastery in the village Kalopanagiotes in Cyprus suggests that its programme was made according to the Orthodox iconography and that it was not a Chapel, but a secondary narthex that facilitated the religious needs of the pilgrims to the grave of St. John Lampadistis, located at the northern part of the holy altar of the “Chapel” of St. John Lampadistis. According to our study, the frescoes were executed by three painters, possessing an excellent knowledge of the Byzantine iconography, as well as a deep and good knowledge of the modern stylistic trends of the Italian Renaissance. They might have studied at the Italian urban centers of the second half of the 15th century. For a more comprehensive study of the “Cypro-Renaissance” style, a list with the iconographic programmes of 87 related painted churches of Cyprus was provided; These were dated according to stylistic and iconographical evidence and comparison of similar monuments, located elsewhere in the Greek world. Some frescoes were re-dated and clear historical evolution of the “Cypro-Renaissance” style was given. According to our research the “Latin Chapel” was painted around 1500, some years before the Podythou and the Holy Cross of Hagiasmates churches.