Προφορική ιστορία για τους Αγώνες και την Αντίσταση της Αριστεράς, πριν και κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος στην Κύπρο το 1974

Abstract

Κατά το 1974, συνέβησαν δύο κρίσιμα ιστορικά γεγονότα, τα οποία καθορίζουν, μέχρι και σήμερα, σε μεγάλο βαθμό, το τι συμβαίνει στην Κύπρο. Αυτά τα γεγονότα, είναι το πραξικόπημα, που πραγματοποιήθηκε στις 15 Ιουλίου 1974, και η τουρκική εισβολή που πραγματοποιήθηκε σε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση της εισβολής, πραγματοποιήθηκε στις 20 Ιουλίου, και η δεύτερη στις 14 Αυγούστου. Η τουρκική εισβολή του 1974 είχε ως αποτέλεσμα την κατοχή του βόρειου τμήματος της Κύπρου. Σκοπός της διπλωματικής μου εργασίας, αποτελεί η μελέτη και η έρευνα γύρω από τα «εσωτερικά» πολιτικά γεγονότα που σημειώθηκαν στην Κύπρο, πριν αλλά και κατά διάρκεια του πραξικοπήματος το 1974. Παράλληλα, μέσα από προφορικές μαρτυρίες ανθρώπων οι οποίοι είχαν άμεση συμμετοχή στην αντιμετώπιση του πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 1974, γίνεται και προσπάθεια για διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης. Για την επίτευξη του πιο πάνω σκοπού, καταρτίστηκε και σχετικό ερωτηματολόγιο για την καταγραφή όσον περισσότερων πληροφοριών για την ιστορία των αγώνων και της αντίστασης της Αριστεράς, ενάντια στο πραξικόπημα του 1974. Στα πλαίσια της έρευνάς μου πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις με ανθρώπους της αντίστασης, από τις επαρχίες Λευκωσίας, Λεμεσού, Λάρνακας και Πάφου για τα γεγονότα της περιόδου και για το πώς τα βίωσαν οι ίδιοι. Επίσης, πραγματοποιήθηκε έρευνα, σε πρωτογενείς πηγές και σε δευτερογενή βιβλιογραφία, όπου η περισσότερη επικεντρώνεται, κυρίως, σε μαρτυρίες ανθρώπων και την καταγραφή των γεγονότων του 1974. Η σημασία της προφορικής ιστορίας, άλλωστε, όσον αφορά τα γεγονότα του 1974 στην Κύπρο, είναι μεγάλη και σημαντική. Ο λόγος είναι ότι πάρα πολλοί άνθρωποι, που έζησαν τα γεγονότα της αντίστασης στο πραξικόπημα το 1974, ακόμη ζουν και αποτελούν αστείρευτη πηγή για το τι συνέβαινε την εποχή αυτή, αλλά και έχουν ισχυρή άποψη για όσα έζησαν, από τη δική τους οπτική γωνιά. Δυστυχώς, οι μαρτυρίες των ανθρώπων, όλα αυτά τα χρόνια, αποτελούσαν και αποτελούν, ουσιαστικά, την κύρια πηγή πληροφοριών, για το τι, και πώς συνέβη και πώς βιώθηκε το 1974. Μέσω της προφορικής ιστορίας, μπορούμε να ακούσουμε αφηγήσεις, οι οποίες κάτω από άλλες περιπτώσεις, θα είχαν χαθεί, χάνοντας έτσι την ευκαιρία, να δούμε τα γεγονότα γύρω από μια διαφορετική οπτική. Ο κύριος ρόλος των προφορικών μαρτυριών είναι ουσιαστικά για να καλύψουν το κενό που προκλήθηκε από την έλλειψη αρχείων και τη σιωπή, λόγω της χρονικής εγγύτητας της επιστημονικής ιστοριογραφίας. Και επίσης η καταγραφή των μαρτυριών των απλών ανθρώπων, των αφανών και «ανωνύμων» πρωταγωνιστών, που συνήθως δεν διασώζεται στα «επίσημα» αρχεία. Βασικά ερευνητικά ερωτήματα τα οποία θα προσπαθήσω να απαντήσω μέσα από την έρευνά μου, είναι αν στο άκουσμα του πραξικοπήματος η αντίσταση που πραγματοποιήθηκε το 1974 ήταν καθοδηγούμενη και από ποιους. ή αν ήταν εντελώς αυθόρμητη και ανοργάνωτη. Παράλληλα, ένα άλλο ερώτημα το οποίο προσπαθώ να εξακριβώσω είναι εάν η αντίσταση στο πραξικόπημα εκδηλώθηκε από διάφορους παράγοντες, από τα θεσμικά όργανα ασφαλείας, όπως ήταν το Εφεδρικό Αστυνομικό Σώμα και η προεδρική φρουρά, από οργανωμένες κομματικές ομάδες του ΑΚΕΛ και της Αριστεράς, οι οποίες είχαν συγκροτηθεί με τη συμμετοχή δημοκρατικών πολιτών και από τον λαό με τις λαϊκές του εκδηλώσεις αντίδρασης και καταδίκης του πραξικοπήματος. Έχοντας στη διάθεσή μου αρκετές προφορικές μαρτυρίες, που προέκυψαν μέσα από τις συνεντεύξεις, όσο και από πρωτογενείς πηγές και τη δευτερογενή βιβλιογραφία, περί των γεγονότων της αντίστασης, η παρούσα μελέτη θα εστιάσει στα πιο κάτω: Σε κάποια σημαντικά γεγονότα πριν, κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά την ολοκλήρωση του πραξικοπήματος, αλλά και στα αποτελέσματα που επέφεραν αυτά. Ακόμη, ποια ήταν η στάση, αλλά και τα συναισθήματα των συλληφθέντων και κρατούμενων, των βασανισθέντων αλλά και των άμεσα εμπλεκόμενων στην αντίσταση, τότε αλλά και σήμερα. Όμως, γράφοντας τη συγκεκριμένη μελέτη δεν περιορίστηκα στην ανάλυση των ιστορικών γεγονότων, αφού σημαντικό, μέσω της προφορικής ιστορίας, είναι το γεγονός πως δομείται γύρω