Χριστιανική ετερότητα και συνύπαρξη πριν και μετά την οθωμανική κατάκτηση: η Κύπρος στο μεταίχμιο δύο κόσμων (16ος-17ος αι.)

Abstract

Λειτουργώντας διαχρονικά ως σταυροδρόμι ανθρώπων, αγαθών και ιδεών, η Κύπρος ανέπτυξε ένα πολιτιστικό μικροκλίμα το οποίο επέτρεπε τον γόνιμο διάλογο μεταξύ διαφορετικών θρησκευτικών τάσεων και συστημάτων, ευνοώντας την αλληλεπίδραση, αλλά και οδηγώντας, αναπόφευκτα, στην αντιπαράθεση και τη σύγκρουση. Η μακρά περίοδος της Λατινοκρατίας (1191–1571) αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της διττής αυτής πραγματικότητας, αφού μια πανσπερμία χριστιανικών ομολογιών (Λατίνων, Αρμενίων, Κοπτών, Μαρωνιτών, κ.ά.) κλήθηκε να συνυπάρξει, υπό ρωμαιοκαθολική κυριαρχία, σ’ ένα βυζαντινορθόδοξο ελληνικό περιβάλλον. Περί τα μέσα του 16ου αιώνα, οι λεπτές ισορροπίες της συνύπαρξης δοκιμάστηκαν από την έκρηξη νέων ιδεών και ρευμάτων στον ευρωπαϊκό χώρο (Προτεσταντική Μεταρρύθμιση και Ρωμαιοκαθολική Αντιμεταρρύθμιση), καθώς επίσης και από την αυξανόμενη οθωμανική απειλή που κλιμακώθηκε κατά τον Πόλεμο της Κύπρου του 1570/71. Η οθωμανική κατάκτηση επρόκειτο να ανατρέψει την ισχύουσα τάξη πραγμάτων, επιφέροντας βαθιές αλλαγές στο πολιτικό, πολιτιστικό, κοινωνικό και θρησκευτικό τοπίο, με την Κύπρο να καθίσταται επίκεντρο των ιστορικών εξελίξεων που συγκλόνισαν τον μεσογειακό και ευρωπαϊκό κόσμο. Οι τρεις μελέτες που απαρτίζουν τον τόμο εξετάζουν από διαφορετικές οπτικές γωνίες τα φαινόμενα της συγκρουσιακής συνύπαρξης, αλληλεπίδρασης και εξέλιξης των σχέσεων μεταξύ των χριστιανικών ομάδων του νησιού μεταξύ του 1500 και 1700, φέρνοντας στην επιφάνεια άγνωστες ή εν πολλοίς ανεξερεύνητες πτυχές της ιστορίας της Κύπρου και της Ανατολικής Μεσογείου κατά τα τέλη του μεσαίωνα και την αυγή των πρώιμων νεότερων χρόνων.