Θέματα διαλέκτου και αλφαβήτου σε επιγραφές της Κορινθίας, των κορινθιακών εγκαταστάσεων και της Δωδώνης

Abstract

Η παρούσα διατριβή επικεντρώνεται στην παρουσίαση των διαλεκτικών επιγραφών της αρχαίας Κορινθίας και των κορινθιακών εγκαταστάσεων από τον Ζ΄ έως τον ύστερο Δ΄ αι. π.Χ. Κύριος στόχος της ερεύνης είναι η σύνθεση ειδικής μελέτης για την κορινθιακή και τις διαλέκτους των κορινθιακών εγκαταστάσεων, καθώς και η συγκριτική αποτίμηση του αλφαβήτου της μητροπόλεως με τα αλφάβητα των αποικιών και των περιοχών που απετέλεσαν τμήμα του εκτενούς εμπορικού δικτύου της Κορίνθου. Στην μελέτη συνεξετάζονται οι χρηστήριες επιγραφές της Δωδώνης που είναι γραμμένες σε αλφάβητο κορινθιακού τύπου. Το πρώτο μέρος της διατριβής ασχολείται με την περιγραφή του ιστορικού πλαισίου, εντός του οποίου τοποθετείται ο κορινθιακός αποικισμός, ενώ παράλληλα παρατίθενται οι κυριότερες αναφορές της αρχαίας γραμματείας στην αποικιστική και εμπορική δραστηριότητα των Κορινθίων. Ακολουθεί η ενότητα της συνθέσεως των επιγραφικών δεδομένων, όπου συγκεντρώνονται, ταξινομούνται και παρουσιάζονται κατά γεωγραφική και χρονολογική σειρά τα επιγραφικά δεδομένα. Στην ενότητα αυτή, αναδεικνύονται τα νέα στοιχεία που προκύπτουν για την διάλεκτο και το αλφάβητο των επιγραφών της Κορινθίας, συγκριτικώς προς τα κείμενα των κορινθιακών αποικιών, των ἐμπορίων και της Δωδώνης. Το πρώτο μέρος της μελέτης ολοκληρώνεται με την μορφολογική ανάλυση των ανθρωπωνυμίων, τα οποία απαντούν στις επιγραφές που αναλύονται στην ενότητα της συνθέσεως των επιγραφικών κειμένων. Στο δεύτερο μέρος της διατριβής εκτίθενται αναλυτικώς οι παρατηρήσεις και παρουσιάζονται τα πορίσματα της ερεύνης σε θέματα διαλέκτου και αλφαβήτου, τόσο της Κορίνθου, όσο και των αποικιών / ἐμπορίων και της Δωδώνης. Η περί διαλέκτου ενότητα και τα επιμέρους κεφάλαια αυτής αφορούν στην περιγραφή των εξελίξεων στο φωνολογικό σύστημα της κορινθιακής και των διαλέκτων των αποικιών. Τα στοιχεία εκτίθενται σε λεπτομερείς πίνακες, στους οποίους δίδονται οι αντιστοιχίες μεταξύ φωνημάτων και γραφημάτων για κάθε φωνολογική διαδικασία που εξετάζεται· μέσω των αντιστοιχιών αυτών αναδεικνύεται η στενή σχέση διαλέκτου και γραφής και πώς η δεύτερη δύναται να αξιοποιηθεί για την περιγραφή των εξελίξεων που χαρακτηρίζουν την πρώτη. Παράλληλα, εξετάζονται επιμέρους χαρακτηριστικά της κορινθιακής φωνολογίας, ορισμένα εκ των οποίων παλαιότερα έτυχαν διαφορετικών προσεγγίσεων και ερμηνειών, ενώ περιγράφονται ανά επίπεδο γλωσσικής αναλύσεως τα διαλεκτικά γνωρίσματα των επιγραφών. Στην περί αλφαβήτου ενότητα επιχειρείται περιγραφή του κορινθιακού αλφαβήτου, παρουσιάζεται η εξέλιξή του κατά τους Κλασικούς χρόνους και συγκεντρώνονται σε πίνακες οι επιγραφικές ενδείξεις για την αντικατάστασή του από το ανατολικό ιωνικό· ακολουθούν τα συμπεράσματα ως προς τις ιδιαιτερότητες ορισμένων γραφημάτων σε αρχαϊκές κορινθιακές επιγραφές. Εν συνεχεία, μέσω των συμπερασμάτων που συνάγονται μετά την σύγκριση του αλφαβήτου της μητροπόλεως με τα αλφάβητα των κορινθιακών εγκαταστάσεων, προβάλλεται η εξέλιξη και διαμόρφωση της κορινθιακής γραφής στον αποικιακό χώρο. Ακολούθως, παρουσιάζονται τα κορινθιακά στοιχεία σε περισσότερα από 200 χρηστήρια κείμενα από την Δωδώνη και τα πορίσματα που προκύπτουν για το αλφάβητο. Η ενότητα περί αλφαβήτου ολοκληρώνεται με την ανασύνθεση, για πρώτη φορά, του επιχωρίου αλφαβήτου της Αμβρακίας σε πίνακα, όπου εκτίθενται οι μορφές των γραφημάτων που απαντούν σε επιγραφές Αρχαϊκής και Κλασικής περιόδου από την κορινθιακή αποικία. Στο τρίτο και τελευταίο μέρος της διατριβής παρατίθενται λεπτομερή ευρετήρια κυριωνυμίων και άλλων λέξεων, η βιβλιογραφία, τα παραρτήματα με τις συντομογραφίες αρχαίων συγγραφέων και έργων και τους χάρτες με τις αναφερόμενες περιοχές.

This thesis focuses on the presentation of the dialectal inscriptions of ancient Corinthia and the Corinthian establishments from the 7th until the late 4th century BC. The prime objective is the synthesis of a cohesive study regarding the Corinthian dialect and the dialects of the Corinthian settlements, as well as the comparative evaluation of the alphabet of the mother-city and the alphabets of the colonies and the areas which constituted part of Corinth’s extensive trade network. The study co-examines a series of oracular lamellae from Dodona that are engraved in a variation of the Corinthian alphabet. The first part of this thesis deals with the description of the historical context, in which the colonial and trade activity of Corinth occurred, whilst taking into account the most important references found in ancient sources. The following section includes the synthesis of the inscriptional data in geographical and chronological order. This section gives prominence to the new evidence emerging for the dialect and the alphabet of the texts from ancient Corinthia, the Corinthian colonies and emporia and the oracular texts from Dodona. The first section is thus completed with the morphological analysis of the personal names occurring in the inscriptions analysed in the previous chapter. The second part of this thesis offers a detailed presentation of the observations and the findings regarding the dialect and the alphabet of the epigraphical texts. The section concerning the alphabet aims at a description of the Corinthian script and its evolution during the Classical period, whilst presenting in tables the epigraphical indications about its replacement by the Ionic alphabet. This is followed by conclusions as to the particularities of individual graphemes in archaic Corinthian inscriptions. Henceforth, through the deductions resulting from the comparison of the ‘genuine’ alphabet of the mother city with those of the Corinthian settlements and by highlighting certain differences between them, the evolution and formation of the Corinthian script in the colonial area is brought forward. The next chapter displays a supplementary table with the Corinthian features appearing on more than 200 oracular texts from Dodona, in addition to those presented extensively as part of the synthesis of the inscriptional data. The section regarding the alphabet is completed with the reconstruction for the first time of the epichoric alphabet of Ambrakia. The reconstructed alphabet of the Corinthian colony is exhibited in a table, which displays the graphemes occurring on inscriptions of the Archaic and Classical period. The third and final part of this thesis is comprised of detailed indices of proper names and other words, the bibliography, and appendices including the abbreviations of ancient authors and their works as well as the maps of the specific regions mentioned in this study.