Το Δικαίωμα υπαναχώρησης στο ηλεκτρονικό εμπόριο υπό το πρίσμα της Οδηγίας 2011/83/ΕΕ και η δικαιοπολιτική σκοπιμότητα αυτού

Abstract

Αναμφίβολα, ο πιο σύγχρονος και ρηξικέλευθος τρόπος σύναψης των συμβάσεων εξ’ αποστάσεως είναι μέσω του διαδικτύου. Η ραγδαία εξέλιξη της κοινωνίας της πληροφορίας καθώς επίσης και η διείσδυση στο διαδίκτυο έχουν επηρεάσει τον εθιμικό τρόπο αγοραπωλησίας των προϊόντων και υπηρεσιών. Ήδη, από τις αρχές του 21ου αιώνα το καθιερωμένο εμπόριο έχει επεκταθεί και διευρυνθεί με τη δημιουργία ηλεκτρονικών καταστημάτων. Η προστασία των καταναλωτών κατά την διενέργεια των εμπορικών τους συναλλαγών αποτελεί ένα διαχρονικό ζήτημα, το οποίο οξύνεται, ακόμα περισσότερο, κατά την διενέργεια συναλλαγών εξ’ αποστάσεως, λόγω της διαπραγματευτικής ισχύος του εμπόρου που οδηγεί σε ασύμμετρη πληροφόρηση μεταξύ αυτού και του καταναλωτή. Παρόλα τα οφέλη που επιφέρει η διενέργεια συναλλαγών με τη χρήση μέσων επικοινωνίας εξ’ αποστάσεως, εντούτοις, το γεγονός πως δεν είναι αναγκαία η φυσική παρουσία του καταναλωτή εντός του καταστήματος του εμπόρου, για να ελέγξει εκ του σύνεγγυς την κατάσταση και την ποιότητα των προϊόντων του τελευταίου, δημιουργεί καινοφανείς κινδύνους. Συνεπεία τούτου, για να ενισχυθεί η προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών κατά την διενέργεια συμβάσεων εξ’ αποστάσεως, ο Ευρωπαίος Νομοθέτης θέσπισε την Οδηγία 2011/83/ΕΕ σχετικά με τα δικαιώματα του καταναλωτή, με βασικό στόχο τον εκσυγχρονισμό, μεταξύ άλλων, της Οδηγίας 97/7/ΕΚ για τις εξ’ αποστάσεως συμβάσεις . Η τροποποίηση των διατάξεων της σχετικής οδηγίας, που πραγματοποιήθηκε με την Οδηγία 2011/83/ΕΕ, ήταν αναγκαία, προκειμένου να απλοποιηθούν και να επικαιροποιηθούν οι κανόνες των συμβάσεων εξ’ αποστάσεως, ώστε να καλυφθούν τα οποιαδήποτε κενά. Γενικά, η προστασία των καταναλωτών όσον αφορά τις συμβάσεις εξ αποστάσεως επιτυγχάνεται, αφενός, με την υποχρέωση των εμπόρων να παρέχουν στους καταναλωτές ορισμένες πληροφορίες και αφετέρου, με την άσκηση του δικαιώματος υπαναχώρησης από μια σύμβαση εξ’ αποστάσεως. Ειδικότερα, το δικαίωμα υπαναχώρησης αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μέτρα προστασίας των καταναλωτών από την ασύμμετρη πληροφόρηση μεταξύ του εμπόρου και καταναλωτή, καθώς, δίνει την δυνατότητα στον καταναλωτή να υπαναχωρήσει από μια σύμβαση εξ’ αποστάσεως ελεύθερα, εντός ορισμένου χρονικού διαστήματος και χωρίς την καταβολή οποιασδήποτε ποινής. Με την παρούσα εργασία θα καταπιαστώ μόνο με το δικαίωμα υπαναχώρησης στις εξ’ αποστάσεως συμβάσεις. Αρχικά, στο Κεφάλαιο Πρώτο θα επεξηγήσω τον ορισμό του δικαιώματος υπαναχώρησης. Θα αναφερθώ, μετέπειτα, στην Οδηγία 2011/83/ΕΕ και στο πεδίο εφαρμογής αυτής. Θα επεξηγήσω τις τεχνικές πτυχές του δικαιώματος υπαναχώρησης, όπως είναι η διάρκεια, ο υπολογισμός της περιόδου υπαναχώρησης και ο τρόπος άσκησης αυτού. Θα αναλύσω, την υποχρέωση του εμπόρου να ενημερώσει τον καταναλωτή σχετικά με το δικαίωμα, καθώς επίσης και τις έννομες συνέπειες από την παράλειψη αυτή. Περαιτέρω, θα εκθέσω τις υποχρεώσεις των μερών από την άσκηση του δικαιώματος υπαναχώρησης, αλλά και τις περιπτώσεις εξαίρεσης από την άσκηση του σχετικού δικαιώματος με την παράθεση σχετικής νομολογίας. Εν συνεχεία, στο Κεφάλαιο Δεύτερο, θα αναφερθώ στην δικαιοπολιτική σκοπιμότητα και χρησιμότητα της θεσμοθέτησης του δικαιώματος υπαναχώρησης. Συγκεκριμένα, θα παρουσιάσω τους λόγους που προβάλλονται και δικαιολογούν, από πλευράς αποτελεσματικότητας, την καθιέρωση του υποχρεωτικού δικαιώματος υπαναχώρησης από τις συμβάσεις εξ’ αποστάσεως. Στη συνέχεια, θα αντιπαραθέσω τις πιθανές συμπεριφορικές επιπτώσεις του εν λόγω δικαιώματος στους καταναλωτές, οι οποίες ενδεχομένως να υπονομεύσουν τη διατήρηση του δικαιώματος υπαναχώρησης από τις συμβάσεις εξ’ αποστάσεως, στην Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Παράλληλα, επιχειρώ να παραθέσω ορισμένες εναλλακτικές ρυθμίσεις αντί του υποχρεωτικού δικαιώματος υπαναχώρησης. Στο Τρίτο Κεφάλαιο θα προβώ σε μια γρήγορη αναφορά όσον αφορά τις νεότερες εξελίξεις που αφορούν το δικαίωμα υπαναχώρησης και συγκεκριμένα στην Οδηγία 2019/2161/ΕΕ και τέλος, στο Τέταρτο Κεφάλαιο θα παραθέσω περιληπτικά το σχετικό δικαίωμα στην Κυπριακή έννομη τάξη. Τέλος, στο Πέμπτο Κεφάλαιο θα εκθέσω τα συμπεράσματα όσον αφορά την σύνοψη της εργασίας.