Η κριτική της εργασίας στο πλαίσιο της κριτικής της πολιτικής οικονομίας και η αξιοποίηση της στην ερμηνεία της κρίσης

Abstract

Κύριος σκοπός της διατριβής είναι να αναλύσει την κατηγορία της εργασίας ως μια ιστορικά καθορισμένη κατηγορία που ανήκει στην καπιταλιστική κοινωνία και στη συνέχεια να αξιοποιήσει αυτή την ανάλυση για μια ερμηνεία της κρίσης του καπιταλισμού. Η κύρια υπόθεση που διατρέχει την έρευνα είναι ότι η αφηρημένη εργασία σε αντίθεση με την κυρίαρχη αντίληψη, αποτελεί τόσο με ιστορικούς όρους, όσο και εννοιολογικά, μια από τις θεμελιακές κατηγορίες της κοινωνίας της καπιταλιστικής νεωτερικότητας και ως τέτοια πρέπει να αντικριστεί και να ερμηνευθεί. Ανεξάρτητα από το κατά πόσο μορφές σκόπιμων δραστηριοτήτων μόχθου υπήρχαν ανέκαθεν, η εργασία ως το αφηρημένο ξόδεμα ανθρώπινης ενέργειας καθίσταται κυρίαρχη μορφή δραστηριότητας και κατά αυτό τον τρόπο συνιστά ένα κοινωνικό υποκείμενο μόνο στην καπιταλιστική κοινωνία. Με αυτή την έννοια, η κοινωνία της νεωτερικότητας συγκροτείται, μεταξύ άλλων, και από την αφηρημένη εργασία ως μια «πραγματική αφαίρεση» [Real Abstraction] σε κίνηση. Η διατριβή χωρίζεται σε δύο βασικά μέρη. Στο πρώτο μέρος γίνεται μια συζήτηση γύρω από την κατηγορία εργασία. Αυτή η συζήτηση συμπεριλαμβάνει μια κριτική παρουσίαση υφιστάμενων θεωριών και αναλύσεων που αφορούν την κατηγορία της εργασίας όπως επίσης και μια παρουσίαση της εννοιολόγησης της εργασίας όπως έχει εκδηλωθεί ιστορικά. Τέλος, αυτή η συζήτηση καταλήγει στην ανάπτυξη μιας κριτικής της εργασίας στο πλαίσιο της κριτικής της πολιτικής οικονομίας. Αυτή η κριτική αναπτύσσεται σε τρεις πλευρές οι οποίες στη συνέχεια, στο δεύτερο μέρος της διατριβής αξιοποιούνται στο πλαίσιο της θεωρίας για την κρίση του καπιταλισμού. Στο δεύτερο μέρος της διατριβής αξιοποιούνται ο προβληματισμός και η ανάλυση που αναπτύσσονται στο πρώτο μέρος, για να επιδιωχθεί μια πρωτότυπη συμβολή στην ερμηνεία της κρίσης του καπιταλισμού. Ως εισαγωγή σε αυτό το δεύτερο μέρος, πραγματοποιείται μια σύντομη γενική ανασκόπηση στις θεωρίες για την κρίση του καπιταλισμού, όπως επίσης και μια πιο εκτενής παρουσίαση των θεωρητικών προσεγγίσεων που συνέδεσαν την κρίση του καπιταλισμού με την αντικειμενική κατάρρευση του. Στη συνέχεια στηριζόμενοι στα συμπεράσματα αυτής της συζήτησης αλλά και στις τρεις πλευρές της κριτικής της εργασίας που αναπτύχθηκαν στο πρώτο μέρος, εμβαθύνουμε σε τρεις αντίστοιχες πλευρές της θεωρίας της κρίσης. Η μεθοδολογία στην οποία βασίζεται αυτή η διατριβή είναι η βιβλιογραφική ανασκόπηση η οποία έχει ως θεωρητικό πλαίσιο την διαλεκτική ανάλυση. Βασικό χαρακτηριστικό αυτής της προσέγγισης είναι η κατανόηση της γνώσης ως κοινωνικά και ιστορικά εξαρτημένη και κατ’ επέκταση σε κάποιο βαθμό πάντοτε σχετική. Ωστόσο, η σχετικότητα χρειάζεται να ιστορικοποιηθεί και η ίδια. Δηλαδή, να γίνεται διάκριση ανάμεσα στην σχετικότητα που χαρακτηρίζει την ιστορία της ανθρωπότητας γενικά και το απόλυτο που χαρακτηρίζει τον ιστορικό χρόνο εντός μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να εντοπίζεται η ειδοποιός διαφορά που καθιστά μια ιστορική περίοδο ουσιαστικά διακριτή από τις υπόλοιπες με τα αποκλειστικά δικά της χαρακτηριστικά. Αναφερόμενοι στο καπιταλιστικό κοινωνικο-οικονομικό σύστημα της νεωτερικότητας, το οποίο εξετάζεται στην παρούσα διατριβή, είναι απαραίτητο να ξεκαθαρίζουμε ποιες έννοιες ανήκουν σε αυτό και συγκροτούνται από αυτό, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν θεμελιακές κατηγορίες του και άρα το συγκροτούν. Αυτό το ζήτημα παραμένει κομβικό καθ’ όλη την παρούσα διατριβή και αποτελεί σταθερό στοιχείο στην ανάλυση που επιχειρείται.

The thesis main object is to analyse the category of labour as a historically determined category which belongs to capitalist society and subsequently to utilise this analysis towards an interpretation of capitalist crisis. The basic hypothesis which runs throughout the research is that abstract labour, contrary to the prevailing perception, is both in historical terms and conceptually, one of the fundamental categories of capitalist modernity and as such must be confronted and interpreted. Regardless of whether forms of concrete labour activity have always existed, labour as the abstract expenditure of human energy becomes the dominant form of activity and thus constitutes a social subject only in capitalist society. In this sense, the society of modernity is constituted, among other things, by abstract labour as a "real abstraction" in motion. The thesis is divided in two basic pasts. In the first part takes place a discussion regarding the category of labour. This discussion includes a critical presentation of existing theories and analyses concerning the category of labour as well as a presentation of the conceptualisation of labour as it has been historically manifested. Finally, this discussion concludes with the development of a critique of labour in the context of the critique of political economy. This critique is developed in three aspects which, in the second part of the thesis, will be used in the context of the theory of capitalist crisis. In the second part of the thesis, the reflection and analysis which are developed in the first part will be utilized, in order to seek an original contribution to the interpretation of capitalist crisis. As an introduction to this second part, a brief overview of the theories of capitalist crisis is given, as well as a more extensive presentation of the theoretical approaches that linked the crisis of capitalism to its objective collapse. Then, based on the conclusions of this discussion but also on the three aspects of the critique of labour developed in the first part, we develop three corresponding aspects of crisis theory. The methodology of the thesis is a literary review which has as its theoretical framework a dialectical analysis. A key feature of this approach is the understanding of knowledge as socially and historically dependent and therefore to some extent always relevant. However, relativity needs to be historicized itself. That is, we need to distinguish between relativity which characterizes the history of mankind in general and the absolute character that characterizes historical time within a particular historical period. Therefore, it is necessary to identify the specific difference [differentia specifica] that makes a historical period substantially distinct from the rest with its own exclusive characteristics. Referring to the capitalist socio-economic system of modernity, which is examined in this dissertation, it is necessary to clarify which categories belong to it and are formed by it, while at the same time constituting its fundamental categories and therefore constituting it. This issue remains central throughout this thesis and is a substantial element in the analysis attempted.