The Greek Alphabetic Inscriptions of Paphos: Linguistic Remarks on the Paphian koine and Onomasticon during the Hellenistic and Roman Periods (Late 4th century BC – 4th century AD)

Abstract

Ο επιγραφικός πλούτος της αρχαίας κυπριακής πόλης της Πάφου την καθιστά τέλεια υποψήφια για μελέτη περίπτωσης, ειδικά για γλωσσολογικές μελέτες όπως η παρούσα εργασία. Σε αυτή τη μεταπτυχιακή διατριβή, οι αλφαβητικές επιγραφές που προέρχονται από την πρωτεύουσα της Κύπρου κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο υποβλήθηκαν σε ενδελεχή γλωσσική ανάλυση, με σκοπό την περιγραφή της εξέλιξης της γλώσσας τους, δηλαδή της τοπικής παραλλαγής της Κοινής στη νοτιοδυτική Κύπρο, αναλύοντας όλα τα γραμματικά λάθη και αποκλίνουσες ορθογραφίες που συνήθως απηχούν γλωσσικές αλλαγές, ιδιαίτερα φωνητικές. Σκοπός της περιγραφής της τοπικής κοινής στα διάφορα συστατικά της —φωνολογία, μορφολογία, σύνταξη, λεξιλόγιο— ήταν η εξαγωγή περαιτέρω συμπερασμάτων ως προς τη χρήση της στη συγκεκριμένη περιοχή αλλά και την ανάμειξή της με άλλες γλωσσικές ποικιλίες όπως την τοπική διάλεκτο, η οποία, αν και τελικά εξαφανίστηκε από το επιγραφικό υλικό, πρέπει να συνέχισε να χρησιμοποιείται στον προφορικό λόγο. Άλλωστε, η Πάφος ήταν η μόνη περιοχή της Κύπρου στην οποία το κυπριακό συλλαβάριο, άρρηκτα συνδεδεμένο με την τοπική ελληνική διάλεκτο, παρέμεινε σε κάποιο βαθμό σε χρήση μέχρι ακόμα και τον 2ο/1ο αι. π.Χ. παράλληλα με το ελληνικό αλφάβητο. Πράγματι, τα κείμενα από την Πάφο γραμμένα στην Κοινή παρουσιάζουν σημαντικές γλωσσικές εξελίξεις, ιδίως φωνολογικές, από την ελληνιστική περίοδο και εντεύθεν· πολλές από αυτές μαρτυρούνται και σε κείμενα άλλων περιοχών γραμμένα στην Κοινή και παραμένουν χαρακτηριστικά της νέας ελληνικής. Ωστόσο, δεν έχει εντοπιστεί σαφής ανάμειξη της Κοινής με την καθομιλουμένη. Υπάρχουν προβλήματα με την ποσότητα των φωνηέντων, ένδειξη αναμείξεως της αλφαβητικής με τη συλλαβική γραφή. Στη μορφολογία εντοπίστηκαν κυρίως εξελίξεις ως προς την κλίση των ουσιαστικών όπως η μερική συγχώνευση της πρώτης κλίσης με την τρίτη. Στο λεξιλόγιο εντοπίστηκαν μερικά άπαξ λεγόμενα καθώς και κάποιες σπάνιες λέξεις και τύποι. Δεύτερος στόχος αυτής της εργασίας ήταν η μελέτη των τοπικών ελληνικών ανθρωπωνυμίων της ίδιας περιόδου, επικεντρώνοντας στη γλωσσική και ιδιαίτερα την ετυμολογική, μορφολογική και σημασιολογική τους ανάλυση. Η ανάλυση της μορφολογίας τους και πρωτίστως η ανάλυση των συστατικών τους στοιχείων σε σημασιολογικό επίπεδο μπορεί να παρέχουν ενδιαφέρουσες προσθήκες στην ιστορία της γλώσσας της πόλης και στην κοινωνική της ιστορία, δεδομένου ότι τα ανθρωπωνύμια συχνά εμφανίζουν συστημικά και διαρκέστερα φωνολογικά και μορφολογικά (σπανιότερα συντακτικά) χαρακτηριστικά της τοπικής διαλέκτου. Επίσης, συγκρίνοντας τα ανθρωπωνύμια των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων με εκείνα των προγενέστερων περιόδων, έχουν εντοπιστεί γλωσσικές ή εθιμικές (π.χ. ονοματοδοτικές) συνέχειες και ασυνέχειες. Από σημασιολογικής απόψεως, πολλά ονόματα σχετίζονται με διαχρονικές κοινωνικές και άλλες αξίες, αλλά η πλειονότητά τους, σε αντίθεση με τις προηγούμενες περιόδους, συνδέεται με τις πανελλήνιες στρατιωτικές και πολεμικές αξίες του ελληνιστικού κόσμου. Τα περισσότερα ονόματα αντικαταστάθηκαν από ονόματα του συρμού και προσαρμόστηκαν μερικώς ή πλήρως στην Κοινή ήδη από την πρώιμη ελληνιστική περίοδο. Ωστόσο, ορισμένα παραδοσιακά ονόματα και διαλεκτικά στοιχεία επιβιώνουν μέχρι αργά στην τοπική ονοματολογία, αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι διατηρήθηκαν διαλεκτικά χαρακτηριστικά στην τοπική καθομιλουμένη ή στην Κοινή. Λαμβάνοντας υπόψη τη μερική ή πλήρη ομωνυμία μεταξύ προγόνων και απογόνων, η ονομαστική συνέχεια στις παφιακές οικογένειες συνέχισε να έχει μεγάλη σημασία όπως και κατά τις προηγούμενες περιόδους.

The epigraphical richness of the ancient Cypriot city of Paphos makes it a perfect candidate for a case-study, especially for linguistic studies such as the present work. In this thesis, the alphabetic inscriptions from the capital of the island during the Hellenistic-Roman periods were subject to a thorough linguistic analysis, with a view to describing the evolution of their language, i.e. the local variant of the Greek koine in southwestern Cyprus, analysing all grammatical errors and deviant spellings that usually reflect linguistic changes, especially sound changes. The description of the local koine in its different components – phonology, morphology, syntax, lexicon – was meant to lead to further conclusions on its use in the specific area and on its interference with other language varieties such as the local dialect, which, although eventually disappeared from the epigraphic record, it must have continued to be used in oral speech. After all, Paphos was the only region of Cyprus where the Cypriot syllabary, inextricably linked to the local Greek dialect, remained to some extent in use up until the 2nd/1st c. BC alongside the Greek alphabet. Indeed, the koine texts from Paphos present significant linguistic developments, especially phonological ones, from the Hellenistic period onwards; many of them are also attested in koine texts from other regions and remain characteristic of Modern Greek. Yet, no clear interference of the koine with the vernacular has been spotted. There are problems with vowel quantity, indicative of interference between the alphabetic and syllabic writing. In morphology, evolutions in the nominal inflection were mainly detected, notably the partial merger of the first and third declensions. In the vocabulary, a few hapax legomena as well as some rare words and forms were detected. A second aim of this work was the study of the local Greek personal names of the same period, focusing on their linguistic analysis. Their primarily etymological, morphological but above all the semantic analysis of their constitutive element(s) may add to the history of the language of the city and its social history since the personal names often display systemic and persistent phonological and morphological (more rarely syntactic) features of the local dialect. Also, by comparing the onomastics of the Hellenistic-Roman periods with those of the earlier periods, linguistic or customary (e.g. naming) continuities and discontinuities have been traced. From a semantic point of view, many names are related to everlasting social and other values, but the majority are, unlike the earlier periods, associated with the Panhellenic military and warlike values of the Hellenistic world. Most names were replaced by fashion names and were partially or wholly assimilated to those of the koine already by the Early Hellenistic period. However, some traditional names and dialectal elements persist until a late date in the local nomenclature, but this is by no means indicative of a continuation of dialectal characteristics in the local vernacular or the koine. Considering the partial or total homonymy between ancestors and descendants, onomastic continuity in Paphian families continued to be of great significance as in the preceding periods.