Δικαίωμα παρακολούθησης

Abstract

«Δεν υπάρχει αληθινό έργο τέχνης, που να μην έχει συμβάλει στην εσωτερική απελευθέρωση των προσώπων που το γνώρισαν και το αγάπησαν» . Αυτή ακριβώς είναι η σημασία της εικαστικής τέχνης, να χαρίζει ελευθερία και συγκίνηση, να κινεί τη ψυχή του ανθρώπου και να την ταξιδεύει πέρα από το απτό, πέρα από το λογικό. Αποτελεί το αποτύπωμα των εσωτερικών αναζητήσεων του δημιουργού και «την ενσάρκωση των σκέψεων και της προσωπικότητάς του» . Η τεράστια συμβολή της εικαστικής τέχνης στην παιδεία, την εκπαίδευση, την πολιτιστική ανάπτυξη, τη δημιουργικότητα και καινοτομία, καθώς και στην οικονομική ευημερία είναι αδιαμφισβήτητη. Η προστασία των εικαστικών δημιουργών πρέπει να αποτελέσει κύριο μέλημα κάθε κοινωνίας που σέβεται και προωθεί την τέχνη και τη δημιουργικότητα, ως πολύτιμα στοιχεία σε πολλές πτυχές της ζωής. Καθοριστική συμβολή στην προσπάθεια αυτή έχει η αποτελεσματική εφαρμογή του δικαιώματος παρακολούθησης. Του δικαιώματος δηλαδή του εικαστικού δημιουργού να αξιώνει ένα ποσοστό από την κάθε μεταπώληση του έργου του. Η εξάλειψη της φτώχιας των εικαστικών δημιουργών, η άρση της ανισότητας μεταξύ των τελευταίων και άλλων καλλιτεχνών που επωφελούνται από την διαδοχική εκμετάλλευση των έργων τους, η ευημερία των εικαστικών δημιουργών, η αφοσίωση και πρόοδος στην εικαστική τέχνη χωρίς την ανάγκη καταφυγής σε άλλες επιπρόσθετες εργασίες, η δημιουργία μόνιμου δεσμού των εν λόγω δημιουργών με τα έργα τους, η άδραξη πρόσφορου εδάφους για εξωτερίκευση της δημιουργικότητας και της καλαισθησίας, καθώς και η απόδοση ικανοποιητικών κίνητρων για τη συνεχή εξέλιξη της προσφοράς τους στην πολιτισμική και όχι μόνο κληρονομιά, είναι οι στόχοι οι οποίοι καλείται κάθε κοινωνία να επιτύχει με την θεμελίωση και αποτελεσματική εφαρμογή του δικαιώματος παρακολούθησης. Στην παρούσα μελέτη αρχικά θα γίνει μνεία στο ιστορικό πρίσμα της κοινωνικής θέσης των εικαστικών καλλιτεχνών, ώστε να ακολουθήσει η σημασία της θέσπισης του δικαιώματος παρακολούθησης, καθώς και των σημείων που διαφοροποιούν τους εικαστικούς από τους υπόλοιπους καλλιτέχνες. Στη συνέχεια θα γίνει αναφορά στην ιστορική εξέλιξη της δημιουργίας του δικαιώματος παρακολούθησης, γνωστού ως droit de suite, όπως καθιερώθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο. Η εκτενής ανάλυση των ρυθμίσεων του δικαιώματος θα γίνει υπό το πρίσμα της Οδηγίας 2001/84/ΕΚ, με αναφορά όπου κρίνεται σκόπιμο στη σχετική νομοθεσία της Κύπρου. Συγκεκριμένα , θα εξεταστούν οι προϋποθέσεις θεμελίωσης του δικαιώματος. Θα γίνει επίσης μνεία στον τρόπο υπολογισμού του ποσού της μεταπώλησης, στον οφειλέτη και δικαιούχο της αμοιβής, καθώς και στον τρόπο εφαρμογής του δικαιώματος. Θα ακολουθήσουν οι προβληματισμοί αναφορικά με το δικαίωμα παρακολούθησης, ενώ δεν μπορούσε να παραληφθεί η αναφορά στην καταιγιστική εξέλιξη της τεχνολογίας η οποία οδηγεί σε νέους τρόπους εκμετάλλευσης και δραστηριοποίησης στο ψηφιακό περιβάλλον. Επομένως θα αφιερωθεί το τελευταίο μέρος της μελέτης στην τεχνολογία του blockchain και στα ψηφιακά έργα τέχνης που αντιπροσωπεύουν τα NFTs προκειμένου να διασαφηνιστεί κατά πόσο τυγχάνει εφαρμογή το δικαίωμα παρακολούθησης. Το τελευταίο μέρος, θα αποτελέσει ευκαιρία συμπερασματικής προσέγγισης των όσων εκτέθηκαν στην παρούσα μελέτη και κρητικής αποτίμησης του δικαιώματος παρακολούθησης, σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης για το εν λόγω ζητήμα, ώστε να επιτευχθεί η ουσιαστική και αποτελεσματική προστασία των εικαστικών καλλιτεχνών του τόπου μας.