Το καθεστώς του πρόσφυγα στο Διεθνές Δίκαιο στο πλαίσιο του γένους και του σεξουαλικού προσανατολισμού

Abstract

Η παρούσα εργασία επικεντρώνεται στον όρο «πρόσφυγας» και στους βάσιμους λόγους δίωξης, όπως απαριθμούνται στο Άρθρο 1Α(2) της Σύμβασης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, αλλά και στα διεθνή κείμενα, και αναλύει την έννοια του «δικαιολογημένου φόβου» ως συστατικό για την πλήρωση του όρου της δίωξης. Εξετάζονται τα υποκειμενικά και αντικειμενικά κριτήρια που προκύπτουν κατά την αξιολόγηση του στοιχείου του φόβου, η σύνδεση της δίωξης τόσο με το κράτος και τις επίσημες αρχές, όσο και με μη κρατικούς φορείς, οι οποίοι πιθανόν να εκμεταλλεύονται την αδράνεια ή την αναποτελεσματική πρακτική του κράτους αναφορικά με την προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η δίωξη μπορεί να εκδηλώνεται εναντίον μελών μιας φυλής, θρησκείας, εθνικότητας ή κοινωνικής ομάδας, κατά τρόπο που να φανερώνει ότι η συγκεκριμένη ομάδα ατόμων παρενοχλείται επιλεκτικά ή/και στοχοποιείται. Επιπρόσθετα, αναλόγως του γένους ή της σεξουαλικής ταυτότητας του ατόμου, η δίωξη πιθανόν να εκφράζεται με διαφορετικές μορφές είτε μέσω απαγορεύσεων είτε μέσω ενεργειών που συνιστούν διάκριση. Όπως θα εξεταστεί στην παρούσα εργασία, δεν αρκεί η εκδήλωση μιας απλής μορφής διάκρισης, αλλά σημαντικό στοιχείο ώστε να δικαιολογηθεί φόβος συμβατός με την έννοια της δίωξης συνιστά ο διαρκής, επιζήμιος και συστηματικός χαρακτήρας ή η διάκριση να συντρέχει σωρευτικά με άλλες επιβλαβείς πράξεις που να δικαιολογούν τη διεθνής προστασία. Παράλληλα, η ερμηνεία της διωκτικής πράξης πρέπει να βασίζεται στους αναγνωρισμένους λόγους του Άρθρου 1Α(2) της Σύμβασης του 1951. Επιπλέον, η μελέτη εστιάζει: α) στις ρήτρες παύσης, όπως αποτυπώνονται στο Άρθρο 1Γ(5) της Σύμβασης του 1951, οι οποίες ορίζουν τις περιπτώσεις στις οποίες ο νόμιμα αναγνωρισμένος πρόσφυγας παύει να επωφελείται από την προστασία της, β) στην κατηγορία της «ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας», στην οποία συνήθως εμπίπτουν τα διωκόμενα άτομα λόγω γένους ή σεξουαλικού προσανατολισμού, και γ) στο ρόλο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όσον αφορά τα διαδικαστικά θέματα, θα εξεταστούν ζητήματα που προκύπτουν κατά την αξιολόγηση αίτησης ασύλου ομοφυλόφιλων ατόμων, όπως η απόδειξη της σεξουαλικής ταυτότητας και η παρεμβολή των εδραιωμένων στερεοτύπων.

The refugee status under International Law in the context of gender and sexual orientation

This paper focuses on the term “refugee” and the five enumerated grounds listed in Article 1A(2) of the Geneva Refugee Convention and its 1967 Protocol in relation to the concept/term of “well-founded fear” as a prerequisite for meeting the requirements of “persecution” and the principle of non-refoulement. Persecution can be directed against members of a specific race, religion, nationality, or social group, in a way that shows that a particular group of people is being selectively harassed. Additionally, depending on the individual’s gender or sexual identity, persecution may take different forms, through prohibitions and/or discriminatory actions. This paper also examines prosecution by state and official authorities, as well as by non-state actors, which are likely to take advantage of the state’s inaction or ineffective practices regarding the protection of fundamental rights. The externalisation of a simple form of discrimination is not enough to justify a fear of persecution, but an important factor is the continuous, harmful, and systematic nature of the discriminatory act, which constitutes a reason compatible with the concept of persecution. In addition, this study focuses on: i) the cessation clauses, as reflected in Article 1C(5) of the 1951 Convention, which define the circumstances under which the legally recognised refugee is excluded from the protection of the law; ii) the category of “special social group”, which usually includes people persecuted because of gender and/or sexual orientation; and iii) the role of human rights. The influence of entrenched stereotypes on procedural matters arising in evaluating the asylum applications of gay/lesbian individuals will also be examined.