Ενεργειακή πολιτική της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο (2002-2023)

Abstract

Η Ανατολική Μεσόγειος βρισκόταν πάντοτε στο επίκεντρο των διεθνών συζητήσεων, λόγω της τεράστιας γεωπολιτικής σημασίας- της θέσης που κατείχε- στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Από τις αρχές του 21ου αιώνα, χαρακτηρίστηκε από τις σχέσεις έντασης μεταξύ των χωρών που την περιβάλλουν και ιδιαίτερα από τις εξελίξεις – ανακατατάξεις, που προήλθαν λόγω της Aραβικής Eπανάστασης. Η Αραβική Άνοιξη του 2011, δημιούργησε την ανάγκη διατήρησης της περιφερειακής ασφάλειας και οδήγησε τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου σε αναζήτηση οικονομικής σταθερότητας και νέων συμμαχιών. Παράλληλα, αναφύεται μια ενεργειακή άνθηση, με τις πλείστες από τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου να προβαίνουν στην ανεύρεση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και να στρέφουν το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας σε εναλλακτικές πηγές - οδούς ανεφοδιασμού, προς απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο. Η Τουρκία, λόγω της υποστήριξης στη Μουσουλμανική αδελφότητα, της θέσης που τήρησε στις εξελίξεις κατά την Αραβική Άνοιξη, αλλά και της κατοχικής σχέσης που έχει με την Κυπριακή Δημοκρατία, φαίνεται να βρίσκεται απομονωμένη από την ενεργειακή δραστηριότητα των παράκτιων κρατών και τις συνεργασίες που αναδύονται. Από την άλλη, η Κύπρος, με την ανεύρεση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και τις συνεργασίες που αναπτύσσει καθ’ όλη την πορεία του ενεργειακού της προγράμματος, φαίνεται να κερδίζει ένα αναβαθμισμένο ρόλο. Ωστόσο, οι ανακαλύψεις υδρογονανθράκων, καθώς και οι οριοθετήσεις των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ των παράκτιων κρατών, δεν αφορούν μόνο ζητήματα ενέργειας ή την ενεργειακή ασφάλεια των κρατών, αλλά άπτονται θεμάτων κυριαρχίας, με την Τουρκία να αντιδρά τόσο σε διπλωματικό επίπεδο, στην ενεργειακή δραστηριότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας και στις συμφωνίες που συνομολογεί, αλλά συνάμα να αναπτύσσει μια πιο επιθετική πολιτική στο πεδίο, προσπαθώντας να αποτρέψει τα ενεργειακά τετελεσμένα. Στη μελέτη που ακολουθεί, προκειμένου να γίνει πιο κατανοητή η Τουρκική συμπεριφορά, θα καταγραφούν αρχικά οι ενεργειακές εξελίξεις των παράκτιων κρατών της Ανατολικής Μεσογείου, με έμφαση στην ενεργειακή δραστηριότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία αναλύεται σε ξεχωριστό κεφάλαιο. Ακολούθως, θα εξεταστεί η Τουρκική ενεργειακή πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο η οποία, όπως θα δούμε, φαίνεται να έχει μια εξελικτική πορεία, αρχίζοντας από το διπλωματικό πεδίο και καταλήγοντας στην πολιτική του «κανονιοφόρου».

The Eastern Mediterranean has always been at the center of international debates, due to the enormous geopolitical importance of the position it has held in world affairs. Since the beginning of the 21st century, it has been characterized by tense relations between the countries that surround it and especially by the developments - rearrangements, which came about due to the Arab revolution. The Arab Spring of 2011 created the need to maintain regional security and led the countries of the Eastern Mediterranean in search of economic stability and new alliances. At the same time, an energy boom is emerging, with most of the countries of the Eastern Mediterranean undertaking efforts to find hydrocarbon deposits and turning the interest of the international community to alternative sources - supply routes to wean off Russian gas. Turkey, due to its support for the Muslim brotherhood, the position it maintained in the developments during the Arab spring, but also the occupying relationship it has with the Republic of Cyprus, seems to be isolated from the energy activity of the coastal states and the partnerships that are emerging. On the other hand, Cyprus, with the discovery of hydrocarbon deposits and the partnerships it develops throughout the course of its energy program, seems to be gaining an upgraded role. However, the discoveries of hydrocarbons, as well as the delimitation of maritime zones between coastal states, do not only concern energy issues or the energy security of states, but touch on maritime sovereignty issues, with Turkey reacting diplomatically to the Republic of Cyprus energy activity and its agreements it signs and has signed in the recent past, but also to develop a more aggressive policy in the field, trying to prevent the energy faits accompli. In this study that will follow, in order to better understand the Turkish behavior, the energy developments of the coastal states of the Eastern Mediterranean will first be recorded, with an emphasis on the energy activity of the Republic of Cyprus, which is recorded in a separate chapter. Next, the Turkish energy policy in the Eastern Mediterranean will be thoroughly analyzed which, as we will see, seems to evolve through time, which starts from the diplomatic field and ends with the “gunboat” diplomacy.