Η λέξη-πρόκα: Ο διάλογος ποίησης και κριτικής στο έργο του Μανόλη Αναγνωστάκη

Abstract

Η παρούσα διατριβή αποσκοπεί στην παρουσίαση και ερμηνευτική διερεύνηση του διαλόγου που διεξάγεται ανάμεσα σε δύο τύπους λόγου, τον ποιητικό και τον κριτικό/θεωρητικό, στο έργο του Μανόλη Αναγνωστάκη. Με βασικό άξονα αναφοράς τη σχέση του Αναγνωστάκη με τις λέξεις, η έρευνά μας στρέφεται στην επισήμανση, στη συνεξέταση και στον ερμηνευτικό συσχετισμό λεκτικών/φραστικών αναλογιών ανάμεσα στο ποιητικό και κριτικό του έργο, οι οποίες έχουν ιδιαίτερο ποιητολογικό και κριτικό βάρος, άρα και αυξημένη σημασιακή και αξιακή φόρτιση. Το μεθοδολογικό υπόβαθρο της διατριβής είναι ερμηνευτικής τάξεως και συγκροτείται, ως προς την ορολογία και κάποιες βασικές θεωρητικές παραμέτρους, βάσει της διαλογικής πολιτισμικής/φιλοσοφικής ευρύτερα και λογοτεχνικής ειδικότερα θεωρίας του M. Μπαχτίν. Όπως προκύπτει από την εξέταση του έργου του Αναγνωστάκη, ανάμεσα στον ποιητικό και στον κριτικό/θεωρητικό του λόγο αναπτύσσεται ένας βαθύς διάλογος, που δεν περιορίζεται μόνο στο πεδίο του κοινού λεκτικού (ή θεματικού) υλικού, αλλά διευρύνεται στο επίπεδο πρόσμιξης διαφόρων τύπων λόγου. Οι λεκτικές αναλογίες, αφορούν τις περιπτώσεις όχι μόνο κοινών λέξεων, αλλά και αναλογιών στον τρόπο συνδυασμού λέξεων ή κοινών εκφραστικών τρόπων. Οι δύο αυτοί τύποι λόγου αλληλοεπικαλύπτονται, διεισδύοντας – ως προς τη λειτουργία τους – ο ένας στον άλλο και καθιστώντας ρευστά τα όρια μεταξύ τους. Η κατανόηση και ερμηνεία της διαπλοκής ανάμεσα στην ποίηση και την κριτική του Αναγνωστάκη – οι οποίες, όπως έχει φανεί, συντίθενται με το ίδιο υλικό και έχουν κοινή κατεύθυνση, υπό τους δικούς της όρους η καθεμιά - συμβάλλουν στη βαθύτερη κατανόηση και εκτίμηση του συνόλου του έργου του, αφού η μία συμπληρώνει και φωτίζει την άλλη.

This thesis aims το examine and interpret the dialogue between the poetical and the critical oeuvre of Manolis Anagnostakis. Having as a central reference the relationship Anagnostakis has with words, our research is directed in exploring, comparing and interpreting the verbal or phrasal resemblance between his poetic and critical work, which has special importance, thus increased semantic value. The originality of Anagnostakis’ work lies in the fact that the interrelation between his poetic and critical oeuvre is not limited to the simple or obvious use of common vocabulary, but refers to a level of a deeper and intrinsic dialogue. The methodological basis of the dissertation for the investigation of the dialogue between Anagnostakis’ poetry and critique is interpretative and constituted, in terms of terminology and some basic theoretical parameters, on M. Bakhtin’s theory of dialogue. The contribution of this work lies in the fact that the substance of the relationship between Anagnostakis’ poetic and critical work has not yet been explored, while the study of his poetic and critical work as a whole remains a significance to Modern Greek Literature. The uniqueness of Anagnostakis’, a poet who assesses through his poems with all the manner of the critic, and a critic who, animated by the poet, enriches his critique with the specific character and gravity of the expression of poetry, justifies any attempt to investigate the relationship between them. This work could function as an impetus for a more systematic research of writers with both a body of literary and critical work.