Σχολικός εκφοβισμός και θυματοποίηση : ο ρόλος της γονικής συμπεριφοράς και των παιδικών προβλημάτων εσωτερίκευσης σε ένα διαχρονικό μοντέλο

Abstract

Τα παιδιά της Στ’ τάξης δημοτικού φάνηκε ότι κατά τη δεύτερη ερευνητική μέτρηση δήλωσαν στατιστικά σημαντικά μικρότερη έκταση θυματοποίησης από τα παιδιά της Δ’ και Ε’ τάξης. Επίσης, κατά τη δεύτερη μέτρηση δήλωσαν μεγαλύτερη μητρική και πατρική παραχωρητικότητα, σε σχέση με τα παιδιά των υπόλοιπων τάξεων. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση της διαχρονικής σχέσης που υφίσταται μεταξύ του σχολικού εκφοβισμού και θυματοποίησης, των γονικών παραγόντων και των προβλημάτων εσωτερίκευσης του παιδιού, εντός ενός αλληλεπιδραστικού πλαισίου ανάπτυξης. Για το σκοπό αυτό αναπτύσσεται ένα διαχρονικό δομικό μοντέλο εξισώσεων, το οποίο περιλαμβάνει τις ακόλουθες μεταβλητές όσον αφορά τη μητέρα και τον πατέρα ξεχωριστά: μητρική και πατρική ανταπόκριση, μητρική και πατρική παραχωρητικότητα και μητρική και πατρική υπερπροστατευτικότητα. Όσον αφορά το παιδί, το μοντέλο περιλαμβάνει το σχολικό εκφοβισμό που αυτό εκδηλώνει, τις εμπειρίες θυματοποίησης που βιώνει και τα προβλήματα εσωτερίκευσης που παρουσιάζει. Το μοντέλο υποθέτει αρνητική αμφίδρομη σχέση μεταξύ γονικής ανταπόκρισης και σχολικού εκφοβισμού και θυματοποίησης και θετική αμφίδρομη σχέση μεταξύ γονικής παραχωρητικότητας και σχολικού εκφοβισμού και θυματοποίησης. Αναμενόταν επίσης αρνητική σχέση μεταξύ γονικής ανταπόκρισης και προβλημάτων εσωτερίκευσης του παιδιού, καθώς και θετική σχέση μεταξύ των παιδικών προβλημάτων εσωτερίκευσης και θυματοποίησης. Η γονική υπερπροστατευτικότητα αναμενόταν να σχετίζεται θετικά τόσο με τη θυματοποίηση όσο και με τα προβλήματα εσωτερίκευσης του παιδιού. Για όλες τις προαναφερθείσες μεταβλητές έχουν ληφθεί μετρήσεις σε 2 διαφορετικές στιγμές, χρονικής απόστασης 6 μηνών μεταξύ τους. Τo δείγμα αποτελείται από 701 παιδιά των Δ’, Ε’ και Στ’ τάξεων 7 δημόσιων δημοτικών σχολείων της Κύπρου και τους γονείς των παιδιών αυτών. Για τη συλλογή των ποσοτικών δεδομένων έχουν χρησιμοποιηθεί κλίμακες τύπου Likert, οι οποίες έχουν ήδη μεταφραστεί στα ελληνικά και έχουν χρησιμοποιηθεί στο κυπριακό συγκείμενο στα πλαίσια προηγούμενων ερευνών. Τα αποτελέσματα κατέδειξαν διαχρονική θετική επίδραση του σχολικού εκφοβισμού τόσο στη μητρική όσο και στην πατρική παραχωρητικότητα. Η μητρική και πατρική ανταπόκριση φάνηκε να προβλέπουν αρνητικά την παιδική θυματοποίηση. Η πατρική ανταπόκριση φάνηκε επίσης να προβλέπει την ανταπόκριση της μητέρας και κατά παρόμοιο τρόπο, η πατρική παραχωρητικότητα φάνηκε να προβλέπει την αντίστοιχη μητρική διάσταση. Αν και δεν εντοπίστηκαν επιπρόσθετες διαχρονικές κατευθυντικές σχέσεις μεταξύ των υπό εξέταση μεταβλητών, τα αποτελέσματα κατέδειξαν συγχρονικές στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ της πλειοψηφίας των μεταβλητών που περιλήφθηκαν στο δομικό μοντέλο. Οι συσχετίσεις μεταξύ γονικών παραμέτρων, εκφοβισμού, θυματοποίησης και παιδικών προβλημάτων εσωτερίκευσης ήταν σύμφωνες με τις ερευνητικές υποθέσεις του έργου. Ωστόσο, αντίθετα με την αντίστοιχη υπόθεση, δεν έχει εντοπιστεί στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ γονικής υπερπροστατευτικότητας και θυματοποίησης. Πραγματοποιήθηκε επίσης έλεγχος της επίδρασης του φύλου, της τάξης του παιδιού και του κονωνικοοικονομικού επιπέδου της οικογένειας. Τα αγόρια φάνηκε να εμπλέκονται σε περισσότερα περιστατικά εκφοβιστικής συμπεριφοράς από ότι τα κορίτσια, ενώ δεν έχει εντοπιστεί διαφορά φύλου αναφορικά με τις εμπειρίες θυματοποίησης. Τόσο οι μητέρες όσο και οι πατέρες φάνηκαν να είναι πιο παραχωρητικοί με τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια, ενώ τα κορίτσια δήλωσαν στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερη μητρική ανταπόκριση σε σύγκριση με τα αγόρια. Οι πατέρες δήλωσαν ότι είναι περισσότερο υπερπροστατευτικοί με τα κορίτσια σε σχέση με τα αγόρια, ενώ οι μητέρες φάνηκε να επιδεικνύουν γενικά μεγαλύτερη ανταπόκριση στις ανάγκες των παιδιών και να είναι περισσότερο υπερπροστατευτικές σε σχέση με τους πατέρες.(...)

The purpose of the present study is to examine the longitudinal relationship among bullying and victimization, parental parameters and child’s emotional status. For this aim, a reciprocal framework of associations between parental and child’s behavior is adopted and a longitudinal cross-lagged structural model is developed. As regards parental parameters, the following factors are examined: maternal and paternal responsiveness, maternal and paternal permissiveness and maternal and paternal overprotectiveness. Bullying and victimization experiences, as well as internalizing problems are measured regarding child. It is hypothesized that reciprocal relations will be identified between parental behavior and bullying/ victimization experiences, whereas reciprocal relations are also assumed between bullying/ victimization and child’s internalizing problems. All variables are measured twice in a six-month period of time. The sample of the study consists of 701 students aged 9-12 years old (forth, fifth and sixth level of six public primary schools in Cyprus) their mothers and their fathers. Likert-scale questionnaires, which were previously adopted in Greek language and Cypriot context, are used for the data collection. Moderation by gender, grade and socioeconomic status is also investigated. Results suggest longitudinal unidirectional effects from school bullying to both maternal and paternal permissiveness and from maternal and paternal responsiveness to victimization. Maternal responsiveness is associated with paternal responsiveness, whereas maternal permissiveness is associated with paternal permissiveness. Boys exert more bullying behavior than girls do, whilst no gender difference was identified regarding victimization. Both mothers and fathers are more permissive with boys than girls, whereas girls reported more maternal responsiveness than boys. Fathers reported being more overprotective with their daughters than sons. During the second measurement, students of sixth grade reported less victimization and more parental permissiveness from fourth-graders and fifth-graders. No statistically significant differences were identified regarding socioeconomic status. The cross-lagged model shows structural and measurement equivalence among the above-mentioned groups compared, thus any differences concerning the means do not seem to affect the quality of the parent-child relationships. The results of the present study add to the limited existing research on a transactional view of parent-child behavior and could be applied for the development of intervention programs against school bullying and victimization.