Τουρκοκύπριοι : από μειονότητα σε πολιτική κοινότητα (1923-1960)

Abstract

Αντικείμενο εργασίας της παρούσας διατριβής αποτελεί η μετεξέλιξη των Τουρκοκυπρίων από κηδεμονευόμενη θρησκευτική μειονότητα σε πολιτική κοινότητα. Σε αυτό το πλαίσιο καταγράφονται και αναλύονται οι τουρκοκυπριακές πολιτικές διεκδικήσεις, όπως συγκροτήθηκαν, διατυπώθηκαν, και κορυφώθηκαν την περίοδο 1923-1960. Η παρούσα διατριβή επιδιώκει να συμβάλει στην κατανόηση του κυπριακού ζητήματος, όπως εξελίχθηκε στην ύστερη περίοδο της Αγγλοκρατίας και που οδήγησε στην ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσα από την οπτική γωνία, τα πολιτικά αιτήματα και τις διεκδικήσεις της τουρκοκυπριακής κοινότητας Κεντρική υπόθεση εργασίας είναι ότι ενόψει της ελληνοκυπριακής ιστορικής διεκδίκησης για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, η τουρκοκυπριακή κοινότητα κινητοποιήθηκε, στην αρχή σε επίπεδο ελίτ και μετέπειτα μαζικά, για να αποτρέψει μια τέτοια προοπτική. Η τουρκοκυπριακή κινητοποίηση προηγήθηκε της εμπλοκής της Τουρκίας στο κυπριακό και, επομένως, αμφισβητείται η επικρατούσα στην ελληνοκυπριακή ιστοριογραφία αντίληψη που θέλει τις τουρκοκυπριακές διεκδικήσεις απόλυτα ελεγχόμενες και εναρμονισμένες στις επιδιώξεις του τουρκικού κράτους. Η τουρκοκυπριακή κοινότητα αντιτάχθηκε διαχρονικά στην υποβάθμιση της από Millet-i Hakime σε μειονότητα, και επιδίωξε συγκροτημένα την αναγνώριση της κοινοτικής της ύπαρξης. Η δημογραφική ανασφάλεια, αλλά και η άνιση και ετεροχρονισμένη εισαγωγή της νεωτερικότητας, που αποτυπώθηκε με την οικονομική και κοινωνική υστέρηση των Τουρκοκυπρίων έναντι των Ελληνοκυπρίων, συνέβαλαν καθοριστικά στη διαμόρφωση ενός αντιδραστικού εθνικισμού, ο οποίος πηγάζει από την έντονη αντίδραση κατά της πολιτικής της ένωσης και την ενσωμάτωση ενός συμπλέγματος κοινωνικοοικονομικής κατωτερότητας. Η επίμονη δραστηριότητα της τουρκοκυπριακής πολιτικής ελίτ υπήρξε, χωρίς αμφιβολία, ένας σημαντικός παράγοντας στην ανάδειξη των Τουρκοκυπρίων ως κυρίαρχης κοινότητας στις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου. Η «άβουλη» κοινότητα αντιτάχθηκε στις τουρκικές προτροπές για μετανάστευση στην Τουρκία, διεκδίκησε και πέτυχε, σε αντιπαράθεση με την αποικιακή εξουσία, τον εκσυγχρονισμό και την άνοδο της κοσμικής εθνικής συνείδησης ανάμεσα στους Τουρκοκυπρίους, καθώς και την κοινοτική της ανασυγκρότηση, πέτυχε την εμπλοκή της Τουρκίας στο κυπριακό, και συνέβαλε καθοριστικά στην βίαιη εθνοτική αντιπαράθεση στο νησί. Η τουρκοκυπριακή ηγεσία θα συγκροτήσει τις διεκδικήσεις της με στόχο να ανατρέψει τα εθνικά οράματα της ελληνοκυπριακής πλειοψηφίας εκφράζοντας μια μονολιθική εναντίωση στην ένωση και την αυτονομία, και θα επιδιώξει την αναγνώρισή της ως πολιτικά ισότιμης κοινότητας. Η συγκυριακή αξιοποίηση του τουρκικού παράγοντα από την βρετανική πλευρά για καθυπόταξη του ελληνοκυπριακού αλυτρωτισμού, θα υποθάλψει την αντίδραση της τουρκικής και τουρκοκυπριακής πολιτικής ελίτ, η οποία θα διατυπώσει αναβαθμισμένες διεκδικήσεις σε περίπτωση μεταβολής του status quo. Η τουρκοκυπριακή πολιτική ελίτ θα εντάξει τις μάζες στη συλλογιστική της διχοτόμησης, και μέσα από την βίαιη εθνοτική αντιπαράθεση θα επιδιώξει να πετύχει τις ιστορικές της διεκδικήσεις. Η Κυπριακή Δημοκρατία υπήρξε ένα συνεταιρικό κράτος, με ισότιμους συνιδρυτές τις δύο κυπριακές κοινότητες, υπό την κηδεμονία των τριών εγγυητριών δυνάμεων και υπό την αιγίδα των νατοϊκών συμφερόντων.

The purpose of this thesis is to explore the political evolution of Turkish-Cypriots from being a hegemonized religiously oriented minority into a political community. This exploration has the academic ambition to contribute to a better understanding of the Cyprus issue as this has evolved under British colonial rule on the island, particularly in its late stages, through the spectrum of political demands and collective interests of the Turkish Cypriot community. Contrary to what has been argued so far, that is the Turkish-Cypriots community's political activism was under the direct political influence and guidance of Turkey, this thesis demonstrates with empirical evidence, that the primary political purpose for the negation of enosis lies first and foremost with the local Turkish Cypriot elite who managed, eventually, to mobilize politically towards this task the Turkish-Cypriots masses. The Turkish Cypriot community reacted early on during the colonial period to its transformation from a Millet-i Hakime to a minority. The demographic uncertainty along with the partial as well as retrospective introduction of modernity, as it was manifested with the social and economic lack of the Turkish Cypriots vis a vis the Greek Cypriots, contributed to the social evolution of a subordinated political consciousness among the Turks of Cyprus. Along with the fear of immediate enosis, in light of the collapse of the Ottoman Empire, it led to a contra nationalism movement among the Turkish Cypriots that was expressed as a monolithic objection and reaction against any solution leading to enosis and autonomy. The intense struggle of the Turkish Cypriot elite was without doubt, throughout the colonial period, a significant factor in instituting the Turkish Cypriots into an equal political partner in the 1960 London - Zurich agreements. This politically "inactive" community resisted the "abandonment" policy Turkey had applied for Cyprus after the Lausanne Treaty. Instead, contrary to the will of the colonial power, it attained modernization and ascended towards a secular Turkish ethnic consciousness. Consequently, it managed to draw Turkey into the Cyprus dispute - a factor that transformed the dispute from a colonial issue into a violent bi-communal conflict. The Turkish Cypriot leadership would shape its activities in such a way as to upset the national visions of the Greek Cypriot majority and to safeguard the recognition of Turkish Cypriots as a politically equal community. The British government's policy to encourage the Turkish reaction against enosis inevitably facilitated the elevation of Turkish Cypriot demands, in case of alteration of the status quo. The political elite of the community employed the policy of partition to mobilize Turkish Cypriot masses in order to achieve its historical aspirations. The Republic of Cyprus was without doubt a partnership state between two equal cofounders, the two Cypriot communities, under the domination of the three guarantor powers and the auspices of the NATO interests.