Η Μεσόγειος ως πεδίο αυτοκρατορικών και ιδεολογικών διεκδικήσεων : ο πόλεμος της Κύπρου στην οθωμανική ιστοριογραφία (16ος-17ος αι.)

Abstract

Η εργασία αυτή φιλοδοξεί να παρουσιάσει τις αντιλήψεις των ίδιων των Οθωμανών ιστοριογράφων για τον πόλεμο της Κύπρου ως ένα αναπόσπαστο μέρος των δικών τους εδαφικών, πολιτικών αλλά και ιδεολογικών αντιλήψεων για τη Μεσόγειο και την παρουσία μεγάλων Δυτικών δυνάμεων σε αυτήν. Η παρούσα εργασία επιδιώκει να παρουσιάσει τον τρόπο με τον οποίο περιγράφεται η ενετική Κύπρος από τους Οθωμανούς ιστοριογράφους του 16ου και 17ου αιώνα και το γεγονός ότι η κατάκτηση της Κύπρου αποτελεί για τους Οθωμανούς μια κατάκτηση ζωτικής σημασίας, αφού οι Οθωμανοί φιλοδοξούσαν να ελέγξουν σε ολοκληρωτικό βαθμό την Ανατολική Μεσόγειο μετατρέποντας την ουσιαστικά σε μια οθωμανική θάλασσα. Επίσης η εργασία επιθυμεί να παρουσιάσει τις αντιλήψεις των Οθωμανών για την Δύση, μέσα από τις Οθωμανικές πηγές κυρίως, αλλά και τις αντιλήψεις των Δυτικών για την Οθωμανική Αυτοκρατορία, μέσω των Δυτικών πηγών που αναφέρονται στον πόλεμο της Κύπρου. Λαμβάνοντας υπόψη την ελληνική και ελληνοκυπριακή ιστοριογραφία για τον πόλεμο της Κύπρου και το εθνικιστικό κυρίως πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, η εργασία φιλοδοξεί να προσφέρει στην ελληνική γλώσσα την οθωμανική περιγραφή του πολέμου της Κύπρου και να αναδείξει τις κατασκευές και αντιφάσεις των εθνικού τύπου ιστοριογραφιών για την οθωμανική Κύπρο. Το πρώτο μέρος της εργασίας ασχολείται με τις πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις που έλαβαν χώρα στην Μεσόγειο τον 16ο αιώνα. Σκοπός της καταγραφής αυτών των γεγονότων είναι να παρουσιαστεί το γεγονός ότι η Μεσόγειος ήταν ένας χώρος αυτοκρατορικών διεκδικήσεων, αφού η γεωστρατηγική αξία της περιοχής ήταν αδιαμφισβήτητη, με τις δυο αντιμαχόμενες παρατάξεις, Ανατολή και Δύση, να επιδιώκουν την ανάδειξη τους ως κυρίαρχοι της περιοχής. Ταυτόχρονα, μέσα από τις πληροφορίες που αντλούνται από τα οθωμανικά χρονικά, τις Οθωμανικές πηγές της ίδιας περιόδου αλλά και τις Δυτικές πηγές, θα γίνει προσπάθεια να αναδειχθεί η ιδεολογική σύγκρουση μεταξύ των δύο χώρων με επίκεντρο τη Μεσόγειο. Επίσης στο πρώτο μέρος θα αναδειχθεί και το γεγονός ότι οι Οθωμανοί κυριαρχούσαν όλο και περισσότερο στην Ανατολική Μεσόγειο με αποτέλεσμα η κατάκτηση της Κύπρου να ήταν αναπόφευκτη, μια κατάκτηση η οποία έφερε την αντίδραση των χριστιανικών δυνάμεων και οδήγησε στη δημιουργία της Ιερής Συμμαχίας, που οδήγησε στη μεγάλη νίκη του χριστιανικού στόλου στη ναυμαχία της Ναυπάκτου. Τέλος, το δεύτερο μέρος της εργασίας καταπιάνεται με την οθωμανική ιστοριογραφία του 16ου και 17ου αιώνα και με την ανάλυση της ζωής, του έργου και των κείμενων που αφορούν τον πόλεμο της Κύπρου των Οθωμανών ιστοριογράφων, Μουσταφά Σελανικί (Mustafa Selaniki), Ιμπραήμ Πετσεβί (İbrahim Peçevi) και Σολάκζαντε Μεχμέτ Χεντεμί Τσελεμπί (Solakzade Mehmed Hemdemi Çelebi). Επίσης στο μέρος αυτό παρατίθεται σε ελληνική μετάφραση το έργο του Πίρι Εφέντη (Piri Efendi) Fethiyye-i Cezire-i Kıbrıs (η κατάκτηση του νησιού της Κύπρου) σε μια προσπάθεια να παρουσιαστούν μέσα από την μελέτη της οθωμανικής ιστοριογραφίας οι αντιλήψεις των Οθωμανών για τη Δύση, μέσα από την περιγραφή που οι ίδιοι κάνουν για την ενετική Κύπρο και κυρίως για τις ετοιμασίες και για τα γεγονότα του πολέμου.

This thesis aims to present the perception of the Ottoman historians about the War of Cyprus as an integral part of their own territorial, political and ideological perceptions of the Mediterranean Sea and the presence of the great Western powers in it. The thesis seeks to present how Venetian Cyprus is described by Ottoman historians of the 16th and 17th centuries and also the crucial importance of the conquest of Cyprus for the Ottomans, since they aspired to completely control the Eastern Mediterranean, turning it into an Ottoman sea. Also this thesis attempts to present the perceptions of the Ottomans about the West, mainly through Ottoman sources, but also the perceptions of the West about the Ottoman Empire through western sources, which deal with the War of Cyprus. Considering the Greek and Cypriot historiography on the War of Cyprus and the nationalist context in which it was developed during the 20th century, this thesis intends to present the Ottoman perspective of the War of Cyprus in the Greek language and to highlight the constructions and contradictions of nationalist historiography on Ottoman Cyprus.The first part of the thesis deals with the political and military developments that took place in the Mediterranean Sea in the 16th century. The purpose of recording these events is to highlight the fact that the Mediterranean Sea was an area of imperial claims, since the geostrategic value of the region was undeniable, with the two warring factions, the East and the West, aiming to impose their dominance in the region. At the same time, through information deriving from Ottoman chronicles, as well as Ottoman and Western sources of the period, this thesis will attempt to highlight the ideological conflict between the two forces with the Mediterranean at the center. The first part will also highlight the fact that, due to Ottoman expansion in the Eastern Mediterranean, the conquest of Cyprus was inevitable, and this conquest caused the reaction of the Christian forces, leading to the establishment of the Holy Alliance, which resulted in the victory of the Christian fleet in the Battle of Lepanto. Finally, the second part of this thesis deals with the Ottoman historiography of the 16th and 17th centuries and with an analysis of the texts relating to the War of Cyprus written by Ottoman historians Mustafa Selaniki, İbrahim Peçevi and Solakzade Mehmed Hemdemi Çelebi as well as a presentation of their life and work. Also in this part is presented the translation in the Greek language of the chronicle of Piri Effendi “Fethiyye-i Cezire-i Kıbrıs”, in an effort to present Ottoman perceptions of the West, through the study of Ottoman historiography and through the ways, in which Ottoman historians describe Venetian Cyprus, and especially the preparations and the events of the war.