Προσκόλληση, εμπειρίες εκφοβισμού/θυματοποίησης, ανθεκτικότητα και θρησκευτικότητα ως παράγοντες προσαρμοστικότητας στο στρατιωτικό περιβάλλον

Abstract

Η παρούσα έρευνα, αποσκοπούσε στην εξέταση της σχέσης μεταξύ εκφοβισμού/θυματοποίησης, προσκόλλησης, ανθεκτικότητας και θρησκευτικότητας με την προσαρμοστικότητα οπλιτών θητείας, μέσα στο στρατιωτικό περιβάλλον. Διατυπώθηκαν οι εξής ερευνητικές υποθέσεις: (α) Οι οπλίτες που εμφανίζουν συμπεριφορές εκφοβισμού και θυματοποίησης, ενδέχεται να παρουσιάζουν δυσκολίες στην προσαρμοστικότητά τους, (β) Τα αυξημένα επίπεδα θετικής προσκόλλησης, μπορούν να επενεργήσουν ως παράγοντας που ενισχύει την προσαρμοστικότητα διατηρώντας τη συναισθηματική ισορροπία, (γ) Η ανθεκτικότητα επιδρά άμεσα και διευκολύνει την προσαρμογή των οπλιτών οι οποίοι βρίσκονται σε κατάσταση άγχους και (δ) Η θρησκευτικότητα ως προσωπική σχέση που βιώνουν τα άτομα με τον Θεό, ειδικότερα σε περιόδους ανάγκης και προκλήσεων, επιδρά θετικά στην προσαρμοστικότητα των οπλιτών θητείας. Στην έρευνα, συμμετείχαν σε εθελοντική βάση, 266 οπλίτες θητείας (2017 ΕΣΣΟ) (Ηλικία 18–23 έτη), σε 7 στρατόπεδα της Εθνικής Φρουράς, σε όλη την επικράτεια της ελεύθερης Κύπρου. Συμπληρώθηκαν 6 ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς στον πρώτο χρόνο (Τ1=8ος έως 9ος μήνας θητείας) και 4 ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς στο δεύτερο χρόνο (Τ2=12ος έως 13ος μήνας θητείας). Συγκεκριμένα, συμπληρώθηκαν και στους δύο χρόνους το Αναθεωρημένο Ερωτηματολόγιο Εκφοβισμού/Θυματοποίησης–BVQ-R, η Κλίμακα Ανθεκτικότητας–CD-RISC 25, το Ερωτηματολόγιο Γενικής Υγείας–GHQ-12 και η Κλίμακα Θετικής Σκέψης – PSΟΜ. Στο χρόνο Τ1, συμπληρώθηκαν επιπλέον το Ερωτηματολόγιο της Προσκόλλησης με τους Γονείς και τους Ομότιμους – IPPA και η Υποκλίμακα Θρησκευτικότητας – NRNSS. Για την εξέταση των προαναφερθεισών υποθέσεων, πραγματοποιήθηκαν αναλύσεις με Μοντέλα Δομικών Εξισώσεων. Τα αποτελέσματα έδειξαν άμεση θετική επίδραση της προσκόλλησης με τη μητέρα, τον πατέρα και τους ομότιμους στην ανθεκτικότητα, κατά το χρόνο Τ1. Η σχέση προσκόλλησης με τον πατέρα, παρουσίασε άμεση θετική επίδραση στην προσαρμοστικότητα κατά το χρόνο Τ1 και η προσκόλληση με τη μητέρα, άμεση αρνητική επίδραση στον εκφοβισμό κατά το χρόνο Τ2. Η προσκόλληση με τους ομότιμους, επίδρασε αρνητικά στις συμπεριφορές εκφοβισμού/θυματοποίησης, δεικνύοντας τον ανασταλτικό της ρόλο στην εκδήλωση αντικοινωνικών συμπεριφορών μεταξύ των οπλιτών. Τα θετικά αποτελέσματα της προσκόλλησης, φάνηκε να επηρέασαν κυρίως έμμεσα την προσαρμοστικότητα στο χρόνο Τ1 και Τ2, μέσω της ενίσχυσης της ανθεκτικότητας. Δηλαδή, η ανθεκτικότητα, επίδρασε άμεσα στην προσαρμοστικότητα και στους δύο χρόνους, μεσολαβώντας μεταξύ της θετικής προσκόλλησης που αναπτύχθηκε από τους οπλίτες προς τους γονείς – ομότιμους τους και της προσαρμοστικότητας. Επίσης, κατά το χρόνο Τ1, η ανθεκτικότητα παρουσιάστηκε να μεσολαβεί των συμπεριφορών εκφοβισμού/θυματοποίησης, παρουσιάζοντας θετική σχέση με τον εκφοβισμό και αρνητική με τη θυματοποίηση. Ειδικότερα, παρά την αρχική υπόθεση ότι ο εκφοβισμός και η θυματοποίηση θα επιδρούσαν αρνητικά στην προσαρμοστικότητα, εντοπίστηκε ότι μόνο η θυματοποίηση επίδρασε αρνητικά στην μεσολαβούσα ανθεκτικότητα Τ1, ενώ ο εκφοβισμός επίδρασε θετικά κατά τον ίδιο χρόνο. Κατά το χρόνο Τ2, ο εκφοβισμός δέχτηκε επίδραση από την προγενέστερη εκφοβιστική συμπεριφορά, ενώ η θυματοποίηση, δέχτηκε επίδραση από την προγενέστερη θυματοποίηση. Επιπλέον, η θυματοποίηση στο χρόνο Τ2, επίδρασε άμεσα στην προσαρμοστικότητα κατά τον ίδιο χρόνο, δεικνύοντας έτσι διάρκεια στις αρνητικές της συνέπειες. Η θρησκευτικότητα, παρουσιάστηκε ως μεσολαβούσα μεταβλητή μεταξύ της σχέσης προσκόλλησης προς τη μητέρα και της προσαρμοστικότητας κατά το χρόνο Τ2. Ουσιαστικά, φάνηκε να διαδραματίζει ρόλο «μακροπρόθεσμης ανθεκτικότητας», υποστηρίζοντας ενδεχομένως την άποψη ότι η θρησκευτικότητα, επηρεάζεται από τη σχέση προσκόλληση μητέρας–παιδιού με θετικά αποτελέσματα στην προσαρμοστικότητά του.

The purpose of the current research was to examine the relationship between bullying/victimization, attachment, resilience and religiosity to the adjustment of conscript soldiers within the military environment. The following research hypotheses have been made: (a) Soldiers who present bullying/victimization behaviors may have difficulty in adjustment; (b) Increased levels of positive attachment may act as a factor that enhances adjustment by maintaining emotional balance; (c) Resilience directly affects and facilitates the adjustment of the soldiers who are in anxiety and (d) Religiosity as an individual relationship experienced by persons with God, particularly in times of need and challenges, affects the adjustment of conscripts positively. In the survey, participated (N=266) conscripts (Age 18-23 years) on a voluntary basis, serving in 7 camps of the National Guard, throughout the territory of free Cyprus. Six self-referral questionnaires were filled in time 1 (T1=8th to 9th month) and 4 self-referral questionnaires in time 2 (T2=12th to 13th month). In particular, the Revised Bully/Victim Questionnaire–BVQ-R, the Connor Davidson Resilience Scale–CD-RISC 25, the General Health Questionnaire–GHQ-12 and the Positive State of Mind Scale–PSOM, were completed at both times. At the time 1, the Inventory of Parents and Peer Attachment (IPPA) and the Religion Subscale of the Nonreligious/Nonspiritual Scale (NRNSS), were additionally filled. For the examination of the aforementioned hypotheses, analyzes were performed using Models of Structural Equations. The results showed an immediate positive effect of attachment to the mother, the father and peers on resilience, at time 1. The attachment relationship with the father showed an immediate positive effect on adjustment at time 1 and attachment to the mother, revealed a direct negative effect on bullying at time 2. Attachment to peers has had a negative effect on bullying/victimization behaviors, thus showing its inhibitory role in the occurrence of antisocial attitudes among the soldiers. The positive effects of attachment, appeared to have influenced the adjustment at time 1 and time 2 indirectly, through resilience. That is, resilience, has directly affected adjustment at both times, mediating between the positive attachment developed by the soldiers to their parents-peers and adjustment. Furthermore, at the time 1, resilience appeared to mediate bullying/victimization behaviors, showing a positive relationship to bullying and a negative relationship to victimization. Particularly, despite the initial hypothesis that bullying and victimization would negatively affect adjustment, it was found that only victimization had a negative effect on resilience at time 1, while bullying had a positive effect on the same variable at the same time. At time 2, bullying was affected by the earlier bullying behavior, while victimization seemed to have been affected by previous victimization. Moreover, victimization at time 2, directly affected the adjustment at the same time, thus indicating duration to its negative consequences. Religiosity was presented as a mediating variable between the attachment relationship to the mother and the adjustment at time 2. Substantively, it seemed to play a "long-term resilience" role, perhaps arguing that religion was affected by the maternal-child attachment relationship with positive results in its adjustment.