Ο Κήπος. Ο κήπος μου, ο κήπος σου, ο κήπος τους, ο κήπος μας.

Abstract

Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής μελέτης αποτελούν συλλογικές πρακτικές σχεδιασμού και συνδιαχείρισης, του ανεπίσημου κοινού χώρου ως μέσο ενεργοποίησης του δημόσιου χώρου. Αφορμή για την εργασία αποτέλεσε ο κήπος του δικού μου παππού, στον προσφυγικό συνοικισμό στην Αγλαντζιά, μέσα από τον οποίον μελετάτε η έννοια του κοινού χώρου. Εξετάζεται ο κοινός χώρος με στόχο την ενεργοποίηση του επίσημου δημόσιου χώρου και την υποδοχή νέων υποκειμένων και πρακτικών. Η εργασία εστιάζει στη δημιουργία κοινών χώρων αποσπώντας στοιχεία από τις καθημερινές πρακτικές που λαμβάνουν χώρα στο συνοικισμό. Εναλλακτικοί “κήποι” που δημιουργούν σχέσεις συμμετοχικότητας και συνδιαχείρισης, ως νέα πρότυπα κοινών χώρων στις αστικοποιημένες πόλεις του σήμερα και συγκεκριμένα στους προσφυγικούς συνοικισμούς τους. Εξετάζεται η ενεργοποίηση δημόσιων χώρων “από κάτω”, χωρίς την υπερέχουσα αρχή, με τη συμμετοχή των κατοίκων της γειτονιάς. Η περιοχή μελέτης είναι μια γειτονιά στον προσφυγικό συνοικισμό στο Πλατύ, Αγλαντζιάς, που βρίσκεται σε ύψωμα που επιτρέπει την θέα προς την πόλη και εφάπτεται της Λεωφόρου Κερύνειας. Η μελέτη εστιάζει στον κοινόχρηστο χώρο που μοιράζονται οι κατοικίες στο εσωτερικό του οικοδομικού τετραγώνου και στον χώρο πρασίνου τους. Στη γειτονιά υπάρχει έντονο το στοιχείο της καλλιέργειας του κήπου και της ανάγκης επαφής με τη γη. Η μελέτη προσεγγίζεται με την εθνογραφική μέθοδο και παίρνει αρχικά ως πρότυπο τον κήπο του παππού μου, καθώς και στοιχεία της ευρύτερης γειτονιάς, έτσι ώστε να καταγράψει και να μελετήσει τις καθημερινές πρακτικές και τις ανάγκες των κατοίκων της. Διερευνά τις πρακτικές και τους τρόπους που οι κάτοικοι οικειοποιούνται τον κοινόχρηστο χώρο επέμβασης. Κινούμενη από την κλίμακα της κατοικίας, της γειτονιάς και της ευρύτερης περιοχής, στόχος είναι η δημιουργία μιας εργαλειοθήκης από πρακτικές και υποδομές ενεργοποίησης του κοινόχρηστου χώρου που θα μπορεί εν δυνάμει να εφαρμοστεί και σε αντίστοιχους προσφυγικούς συνοικισμούς στην Κύπρο με κοινά χαρακτηριστικά. Με βάση τις σχεδιαστικές τακτικές σχεδιασμού προτείνεται μια γειτονιά που ενθαρρύνει δημιουργικές συναντήσεις και νέους τρόπους κοινωνικοποίησης αναδεικνύοντας αξίες που μοιράζεται το κοινωνικό της σύνολο. Αναδύει χώρους ανοιχτούς, στη σύγχρονη πόλη, για δημόσια χρήση που είναι κοινωνικά αλλά και οικολογικά ανθεκτικοί. Δημιουργείται μια εναλλακτική γειτονιά βασισμένη σε έννοιες όπως η φροντίδα, η ανακύκλωση (αντικειμένων, υλικών, νερού) και μαλάκωμα του εδάφους προσπαθώντας να επισημάνει καίρια οικολογικά προβλήματα της σύγχρονης πόλης. Η ένταξη του “κήπου” στο αστικό έδαφος επανεισάγει την έννοια της καλλιέργειας στην πόλη δημιουργώντας νέους όρους κοινωνικοποίησης και επαφής με τη γη. Επομένως,στο προτεινόμενο μοντέλο, η συμβολή και η συμμετοχή των κατοίκων διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία και φροντίδα του κοινού χώρου. Το προτεινόμενο πρόγραμμα διαμορφώνεται σε διαφορετικές χρονικές φάσεις και αποτελείται από ευτελή υλικά που επαναχρησιμοποιούνται και ανακυκλώνονται. Τα βασικά στάδια υλοποίησης αφορούν την ανοικτή συζήτηση με τους κατοίκους, την μαλάκωση περιοχών, τη διάβρωση των ορίων μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου χώρου, τη φύτευση και τις νέες προτεινόμενες υποδομές. Η μαλάκωση περιοχών γίνεται σταδιακά στο χρόνο, επεκτείνοντας ή αλλοιώνοντας κάθε φορά τα όρια των κήπων των κατοικιών. Επομένως τακτικές σχεδιασμού αφορούν σε μικρές και μεμονωμένες περιοχές που όμως έχουν μεγάλη επίπτωση στον επανασχεδιασμό του κοινού χώρου. Προτείνονται χώροι σκίασης σε παιχνίδια, σε χώρους για άσκηση και σε χώρους συνάντησης ή ομαδικής δημιουργίας. Παράλληλα σε μεγαλύτερη κλίμακα προτείνεται ένας υδατόπυργος στον οποίο οδηγούνται μικρά κανάλια νερού. Σημαντικό επίσης ρόλο στη διαμόρφωση του κοινού χώρου είναι ο σχεδιασμός αντικειμένων ως ευέλικτα οργανωτικά στοιχεία του χώρου, όπως τραπέζια και καρέκλες, που προσκαλούν νέα υποκείμενα να δια-δράσουν και να εφεύρουν νέους τρόπους κοινωνικοποίησης.