Θερμικό περιβάλλον και άνεση σε αστικούς ημιυπαίθριους χώρους στο μεσογειακό κλίμα. Η περίπτωση των εμπορικών στοών στο ιστορικό κέντρο της Λευκωσίας

Abstract

Η καταγραφή, ανάλυση και αξιολόγηση του θερμικού περιβάλλοντος και των συνθηκών θερμικής άνεσης σε αστικούς ημιυπαίθριους χώρους, δύναται να συνεισφέρει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πόλεων και στην ενδυνάμωση της βιωσιμότητας του αστικού περιβάλλοντος, λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντική επίδραση των θερμικών συνθηκών στη διασφάλιση της δημόσιας υγείας, στην ενίσχυση της κοινωνικής δραστηριότητας, στην εξοικονόμηση ενεργειακών πόρων, στον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας κλπ. στην κλίμακα της πόλης. Παρά το αυξανόμενο επιστημονικό ενδιαφέρον για τη διερεύνηση και αποτίμηση των θερμικών συνθηκών στο δομημένο περιβάλλον κατά τις τελευταίες δεκαετίες, διαπιστώνεται ότι, η έρευνα στο συγκεκριμένο αντικείμενο, περιορίζεται κυρίως στον εσωτερικό χώρο κτιρίων, παρά στον υπαίθριο και ιδιαίτερα στον ημιυπαίθριο χώρο. Η παρούσα διδακτορική διατριβή αποσκοπεί στη μελέτη και αξιολόγηση των θερμικών πτυχών, των συνθηκών θερμικής άνεσης και των αλληλεπιδράσεων μικροκλίματος και κοινωνικής δραστηριότητας αστικών ημιυπαίθριων χώρων και συγκεκριμένα των εμπορικών στοών, στο ιστορικό κέντρο της Λευκωσίας, που χαρακτηρίζεται από το θερμό Μεσογειακό κλίμα. Η εμπορική στοά αποτελεί ένα τύπο εμπορικού «κτιρίου» προερχόμενο από τη δυτικοευρωπαϊκή αρχιτεκτονική, ο οποίος πρωτοεμφανίζεται και ενσωματώνεται στον παραδοσιακό αστικό ιστό της Λευκωσίας περί τα τέλη του 19ου αιώνα και αρχές του 20ού. Η μεθοδολογία που εφαρμόστηκε για τους σκοπούς της έρευνας περιλαμβάνει αρχειακή έρευνα, επιτόπου μικροκλιματικές μετρήσεις με εξειδικευμένο καταγραφικό εξοπλισμό, διεξαγωγή δομημένων ερωτηματολογίων και επιτόπου παρατήρηση στις εμπορικές στοές του ιστορικού κέντρου της Λευκωσίας κατά τη θερμή, την ενδιάμεση και την ψυχρή περίοδο, αποσκοπώντας σε μία συνολική αποτίμηση των θερμικών συνθηκών καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Μέσα από την πιο πάνω ερευνητική προσέγγιση, η παρούσα διατριβή παρουσιάζει μία επιστημονική μεθοδολογία αξιολόγησης των συνθηκών θερμικής άνεσης ημιυπαίθριων χώρων η οποία μπορεί να τροφοδοτήσει και να υποστηρίξει διαδικασίες για την επίτευξη αειφόρου ανάπτυξης στο δομημένο περιβάλλον. Παράλληλα, επιχειρεί να διευρύνει την επιστημονική γνώση σε σχέση με τις αλληλεπιδράσεις αστικών ημιυπαίθριων χώρων και μικροκλίματος σε ένα θέρμο κλίμα. Τα αποτελέσματα της έρευνας καταδεικνύουν ότι, οι εμπορικές στοές αποτελούν σημαντικά βιοκλιματικά αρχιτεκτονικά στοιχεία στον πολεοδομικό ιστό. Ως ενδιάμεσοι, μεταβατικοί χώροι μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος τεκμηριώθηκε ότι, επιτυγχάνουν σημαντικό μετριασμό των ακραίων επιπέδων θερμικής καταπόνησης κατά τη θερμή περίοδο, καθώς και ευνοϊκότερες συνθήκες θερμικής άνεσης σε σχέση με τους πλήρως ακάλυπτους δρόμους του αστικού ιστού. Κατά την ψυχρή περίοδο, η θερμική προοπτική των υπό μελέτη εμπορικών στοών αποδεικνύεται περιορισμένη.

The recording, analysis and evaluation of the thermal environment and comfort conditions in urban semi-open spaces, can contribute to improving the quality of life in cities and strengthening the sustainability of the urban environment, considering the significant effect of thermal conditions in ensuring public health, enhancing social activity, saving energy resources, mitigating the effects of climate change and the urban heat island effect, etc. on the city scale. Despite the growing scientific interest in the investigation and assessment of the thermal conditions in the built environment, during the last decades, it is found that research in this specific subject mainly focuses on the indoor space, rather than to the outdoor and especially to the semi-open space. This PhD thesis aims to study and evaluate the thermal aspects, the thermal comfort conditions, and the effects of microclimate on social activity of urban semi-open spaces, specifically shopping arcades, in the historic centre of Nicosia, which is characterized by the Mediterranean climate. The shopping arcade is a type of commercial building which represents Western European culture and architecture. It first appeared and assimilated into the urban traditional fabric of Nicosia, in the late 19th and early 20th centuries. The research methodology followed in this PhD Thesis, includes archival research, on-site microclimatic measurements, structured questionnaires, and on-site observation in the shopping arcades of the historic centre of Nicosia, during the warm, intermediate, and cool period, aiming at a holistic assessment of thermal conditions throughout the year. The objective of this PhD thesis is to present a scientific methodology for assessing the thermal comfort conditions of semi-open spaces which can support processes to achieve sustainability in the built environment. Another objective is to expand scientific knowledge on the interactions between urban semi-open spaces and microclimate in a hot climate. Research results underline that shopping arcades are important bioclimatic architectural elements in the urban fabric of Nicosia. As intermediate, transitional spaces between indoors and outdoors, shopping arcades achieve significant moderation of extreme heat stress levels during the warm period, as well as more favorable thermal comfort conditions than fully uncovered streets in the urban fabric. During the cool period, the potential of shopping arcades under study, in terms of thermal performance, seems to be rather limited.