Η διερεύνηση του παραπρογράμματος στα δημοτικά σχολεία της Κύπρου με μαθητές και μαθήτριες με μεταναστευτική βιογραφία

Abstract

Στις τάξεις σήμερα, σχεδόν σε κάθε χώρα του κόσμου, η πολυπολιτισμικότητα είναι ο κανόνας παρά η εξαίρεση (European Commission, 2008). Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία (Κουτσελίνη, 2001; Giroux, 1983; Apple, 1979; Hargreaves, 1978) παράλληλα με το επίσημο πρόγραμμα του σχολείου μέσα στο σχολικό σύστημα λειτουργεί το παραπρόγραμμα ή κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα το οποίο συμβάλλει στην αναπαραγωγή αξιών και πεποιθήσεων πέρα ή/και σε αντίθεση με τη ρητορική του επίσημου αναλυτικού προγράμματος. Το παραπρόγραμμα στο σχολικό περιβάλλον, αποτελεί όλες εκείνες τις ενέργειες, τις στάσεις και τις συμπεριφορές που παρουσιάζονται στα πλαίσια της διδασκαλίας και του σχολικού περιβάλλοντος από μαθητές και εκπαιδευτικούς και δεν καθορίζονται από το επίσημο Αναλυτικό Πρόγραμμα και τις πέρα από το Αναλυτικό Πρόγραμμα δραστηριότητες του σχολείου (Κουτσελίνη, 2001). Όπως αναφέρει ο η Jay (2003), το παραπρόγραμμα μπορεί να αφήσει στάσιμη την πολυπολιτισμική εκπαίδευση. Ο σκοπός της έρευνας είναι διπλός: α) να διερευνήσει αν υπάρχει παραπρόγραμμα σε σχέση με τους δηλωμένους στόχους του αναλυτικού προγράμματος για ίσες ευκαιρίες μάθησης για όλους τους μαθητές σε μια πολυπολιτισμική τάξη. β) να διερευνήσει το ρόλο του παραπρογράμματος στις σχέσεις μεταξύ των μαθητών/ τριών (Ελληνοκυπρίων και άλλης εθνικότητας μαθητών/ τριών), τη διδακτική συμπεριφορά, τις στάσεις και τις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών, απέναντι σε Ελληνοκύπριους και άλλης εθνικότητας μαθητές/ τριες. Παράλληλα, εξετάζει τις απόψεις των εκπαιδευτικών για τη διαπολιτισμική τους επάρκεια, για την υπάρχουσα εκπαιδευτική πολιτική στην Κύπρο (αν είναι ικανοποιημένοι ή όχι και γιατί), και την εφαρμογή διαπολιτισμικών δραστηριοτήτων στην τάξη τους (αν χρησιμοποιούν ναι ή όχι και τους λόγους μη εφαρμογής διαπολιτισμικών δραστηριοτήτων). Στην έρευνα ακολουθείται η Διασυναρμολόγηση ως ένα ερμηνευτικό πλαίσιο. Για τους σκοπούς της έρευνας αναπτύχθηκε ένα ερωτηματολόγιο εκπαιδευτικών και μια κλείδα παρατήρησης. Για τα δεδομένα από την κλείδα παρατήρησης χρησιμοποιήθηκε η ανάλυση διασποράς μιας ή δύο ανεξάρτητων μεταβλητών καθώς έλεγχος t για ανεξάρτητα δείγματα. Για τα δεδομένα από τα ερωτηματολόγια των εκπαιδευτικών χρησιμοποιήθηκε η ανάλυση διασποράς μιας ή δύο ανεξάρτητων μεταβλητών καθώς έλεγχος t για ανεξάρτητα και εξαρτημένα δείγματα. Επίσης, στο ερωτηματολόγιο έγινε παραγοντική ανάλυση για τα ποσοτικά δεδομένα και ποιοτική ανάλυση για τα ποιοτικά δεδομένα με τη μέθοδο της συνεχούς σύγκρισης. Από τα αποτελέσματα φαίνεται η διάσταση μεταξύ της ρητορικής των επίσημων εγγράφων πολιτικής και της πρακτικής στα σχολεία. Τα δεδομένα από τις παρακολουθήσεις δείχνουν ότι λειτουργεί το παραπρόγραμμα εις βάρος του επίσημου αναλυτικού προγράμματος, τόσο μεταξύ των μαθητών όσο και μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών. Τα αποτελέσματα από τα ερωτηματολόγια εκπαιδευτικών δείχνουν ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν διαφορετικές αντιλήψεις για τους μαθητές/ τριες από διαφορετικές εθνικότητες και ότι οι αντιλήψεις τους δεν διαφοροποιούνται με βάση το φύλο, αλλά με βάση την εθνικότητα. Παράλληλα, φαίνεται ότι τα δεδομένα υποστηρίζουν τη διασυναρμολόγηση χαρακτηριστικών για τη συγκρότηση των ταυτοτήτων και της στάσης των άλλων απέναντι στους μαθητές/ μαθήτριες με μεταναστευτική βιογραφία, όπως η μεταναστευτική βιογραφία η οποία διασυναρμολογείται με την εθνικότητα. Οι εκπαιδευτικοί εκφράζουν τη δυσαρέσκεια τους για την υπάρχουσα εκπαιδευτική πολιτική που υπάρχει στην Κύπρο και τονίζουν ιδιαίτερα την ανάγκη για δημιουργία τάξεων υποδοχής, την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, τη δημιουργία κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού και την αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμάτων.

Nowadays in the classrooms in every country of the world, multiculturalism is the rule rather than the exception (European Commission, 2008). Moreover, according to the bibliography (Koutselini, 2001; Giroux, 1983; Apple, 1979; Hargreaves, 1978) alongside with the official curriculum within the school system functions the para-curriculum or hidden curriculum which contributes to the reproduction of values and beliefs beyond or/ and in contrast with the rhetoric of the official curriculum. The hidden curriculum in the school environment, consists of all the actions, attitudes and behaviors that appear within teaching and the school environment from students and teachers and are not determined by the official curriculum or by the extra-curricular activities of the school (Koutselini, 2001). According to Jay (2003) para-curriculum may keep multicultural education stagnant. The purpose of this research is twofold: a) to investigate the existence of hidden curriculum in relation to the objectives of the Cypriot National Curriculum for equality of education for all students in multicultural classrooms. b) to investigate the role of the para-curriculum in the relationships among students (Greekcypriots and students with migrant background), the educational behavior, the attitudes and the beliefs of the teachers, towards Greekcypriot students and students with migrant background. Alongside, it examines the beliefs of the teachers about their intercultural efficacy, about the existing educational policy in Cyprus (if they are satisfied or not and why), and the implementation of intercultural activities in their classrooms (if they use, yes or not, and the reasons why they do not use intercultural activities). In this research Intersectionality is followed as an intcerpretative framework. For the purposes of the research there were developed one teacher’s questionnaire and an observation tool for the classroom, after pilot test. For the data from the observation tool it was used one-way ANOVA and two-way ANOVA, as well as t-test of independent samples. For the data from the teacher’ s questionnaire it was used one-way ANOVA and two-way ANOVA as well as t-test of independent and paired samples. Moreover, for the teacher’ s questionnaire Factor Analysis was used for the quantitative data and Constant Comparative Method was used for the qualitative data. The results show the difference between the rhetoric of official policy papers and school practice. The data from the observations show that there is a hidden curriculum, both in the relationships between children, as well as between teachers and students. The results from the teachers questionnaire show that teachers have different beliefs for the students from different ethnicities and that their beliefs are not differentiated by gender. Moreover, the data support Intersectionality of characteristics for the formation of identities and the attitude of others towards students with migratory biography, such as migratory biography that is intertwined with nationality. Teachers express their dissatisfaction with the existing education policy in Cyprus and they emphasize the need for the creating host classes for the students with immigration background, the education of the teachers, the development of the suitable educational material and the revision of the curriculums.