Σε αναζήτηση της ταυτότητας και της θέσης του "Δαίμων" στον κόσμο των ομηρικών επών - πρόταση αξιοποίησης της σημασίας του κατά τη διδασκαλία

Abstract

Η εργασία επικεντρώνεται στην έννοια του όρου «δαίμων» στον Όμηρο. Προσφέρει μια νέα ερμηνεία του όρου και επαναξιολογεί τον ρόλο του στα ποιήματα. Στόχος της έρευνάς μου είναι να επεκτείνω τις προηγούμενες προσπάθειες που παρουσιάζουν τον όρο «δαίμων» ως έναν γενικό όρο ή ως έναν όρο που χρησιμοποιείται διαφορετικά σε τοπικά πλαίσια ή ως ένα/το σύμβολο του «διφορούμενου». Ενώ, όπως θα καταδείξω, ο «δαίμων» συνδέεται, σίγουρα, με διάφορους διακριτούς ρόλους και πτυχές του υπεράνθρωπου «άλλου» στο έπος, υποστηρίζω ότι η κύρια λειτουργία του όρου «δαίμων» είναι ακριβώς η χρήση του ως εννοιολογικής κατασκευής και ως σημείου σύγκλισης μεταξύ αυτών των διαφορετικών στοιχείων, ένα σημείο, το οποίο, ωστόσο, επιτρέπει στον καθένα να καταλαμβάνει το δικό του πεδίο. Ο όρος «δαίμων» γίνεται ένα χρήσιμο εργαλείο σκέψης, που συμβάλλει στην εκπροσώπηση των δυνάμεων του Ομήρου, που βρίσκονται πέρα από τον έλεγχο και την κατανόηση του ανθρώπου. Λειτουργεί ως «αναγνωρίσιμο σημάδι» του «μυστήριου» και του «άγνωστου» στα έπη. Όπως δείχνει αυτή η μελέτη, ο όρος «δαίμων» λειτουργεί ως λεκτική κατασκευή, που χρησιμοποιεί την ιδιότητά του ως «ενοποιημένου δοχείου» για να αποδείξει ότι, ανεξάρτητα από το «γνωστό» και το «άγνωστο» στην εμπειρία, το «άγνωστο» ως μέρος του κόσμου των θεών και των ανθρώπων μπορεί να εκφραστεί και να γίνει κατανοητό καθώς μπορεί να οργανωθεί κάτω από τον δομημένο, διατηρώντας, ταυτόχρονα την πολυμορφία του, κόσμο των επών. Σκοπός αυτής της έρευνας, και εδώ είναι που έγκειται η σημαντικότητά της, είναι αφενός, να επιδείξει πώς, ακριβώς, αυτός καθαυτόν ο ρόλος του όρου “δαίμων” ως του κατεξοχήν καινοτόμου μεθοδολογικού εργαλείου τού Ομήρου, μπορεί, και στα πλαίσια της προσπάθειας που έγινε για εκμοντερνισμό των μεθόδων για αποτελεσματική διδασκαλία των επών, να χρησιμοποιηθεί ως καινοτόμος πρόταση αξιοποίησης για τη διδασκαλία του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας από Μετάφραση στο Γυμνάσιο. Πώς μπορεί να συμβάλει ώστε η κατανόηση και η επεξεργασία των επών του Ομήρου να καταστεί βαθύτερη και συνεκτικότερη, με τρόπο, που να προάγεται η κριτική σκέψη των μαθητών για σχέσεις και σημασίες του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού που μπορούν να βρουν εφαρμογή στη σύγχρονη εποχή του ανθρώπου οδηγώντας τους, έτσι, στην κατάκτηση του πολυπόθητου πολιτισμικού γραμματισμού, αλλά, και συμβάλλοντας, ταυτόχρονα, στην ανάδειξη της ομηρικής τεχνικής και της λογοτεχνικής και παιδαγωγικής τους αξίας. Η διατριβή περιέχει Εισαγωγή, ακολουθούμενη από τέσσερα κύρια κεφάλαια. Στα πλαίσια του κάθε κεφαλαίου, στην προσπάθεια της να προσφέρει ένα ομοιόμορφο νόημα στον «δαίμων», η παρούσα διατριβή χρησιμοποιεί μια διαφορετική προσέγγιση από εκείνες που παραδοσιακά χρησιμοποιούνται στη μελέτη του όρου. Συγκεκριμένα αυτή η εργασία εξετάζει τον «δαίμων» και τη λειτουργική του χρήση σε διαφορετικά περιεχόμενα και σε σχέση με τους υπόλοιπους όρους, που βρίσκονται στην ίδια συμφραζόμενη οικογένεια. Η ανάλυση τού κάθε κεφαλαίου εμπεριέχει την προσπάθεια για την ανάδειξη των πιο πάνω διακριτών και αποδιδόμενων από αυτή τη διατριβή ρόλων του ομηρικού όρου «δαίμων», που σε καμία περίπτωση, δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως οι αναμενόμενοι από τον κάθε φορά αναγνώστη ρόλοι του όρου.

The thesis focuses on the concept of the term daimôn in Homer. It offers a new interpretation of the term and a re-evaluation of its role in the poems. The aim of my research is to extend previous attempts to present the term daimôn as a general term, or as a term used differently in local contexts, or as a symbol of the ‘ambiguous’. While, as I will show, the term daimôn is certainly associated with several distinct roles and aspects of the superhuman ‘other’ in epic, I argue that the main function of the term is precisely its use as a conceptual/discursive device and as a point of convergence between these different elements, a point, which, nevertheless allows each to occupy its own domain. The term daimôn becomes a useful tool of thought that contributes to Homer’s representation of forces beyond man’s control and understanding. It functions as an ‘identifiable sign’ of the ‘mysterious’ and the ‘unknown’ in the epics. As this study demonstrates, the term daimôn functions as a verbal device that uses its quality as a unifying ‘place holder’ to demonstrate that, regardless of what is ‘known’ and what remains ‘unknown’ in experience, the ‘unknown’ as part of the world of gods and men can be expressed and understood as well as it can be organised under the structured, while still maintaining its diversity, world of the epics. The purpose and, thus, the importance of this thesis lies on the way that it uses the role of the term daimon as the innovative methodological tool, that may work well in the contexts of the attempts for the modernization of the methods for the effective teaching of the epics, in order for it to be used as an innovative teaching methodological technique, in the contexts of the teaching procedure in Gymnasium. It shows how the term daimon, as such, could be used to contribute into a more coherent and a deeper understanding of the epics of Homer, in a way, that it could enable students to cultivate critical thinking about relationships and meanings that could find usage in the way they perceive modern life matters, contributing, in the same time, into the unravelling of the Homeric technique and of the literary and pedagogical value of the epics. The thesis contains an Introduction, followed by four main chapters. In the contexts of each chapter, this thesis responds to the challenge of offering a uniform ‘meaning’ of the term daimôn by using an approach different from the ones traditionally used in the study of the term. In order to deliver an all-round picture of the term’s significations in Homer, it looks at the term daimôn and its functional usage in different contexts and in relation with the rest of the terms that are found situated in the same contextual family with the term daimôn. Each and everyone of these chapters contains the attempt to unravel all the above and already mentioned and attributed by this thesis roles of the Homeric term daimon, which, in no way, could be perceived as the expected, by the audience of Homer, roles of the term.