Ψηφιακές πρακτικές γραμματισμού και γλωσσικό μάθημα στο δημοτικό σχολείο : μελέτη περίπτωσης εκπαιδευτικού εντός και εκτός σχολικού χώρου

Abstract

Η παρούσα διατριβή εστιάζει στις πρακτικές γραμματισμού και επιτελέσεις μιας εκπαιδευτικού δημοτικής εκπαίδευσης ως μελέτης περίπτωσης για την εξέταση της πολυπλοκότητας που διέπει την ψηφιακότητα, τον γραμματισμό και το γλωσσικό μάθημα στο δημοτικό σχολείο. Συγκεκριμένα, σκοπός της έρευνας είναι να εξετάσει τις ψηφιακές πρακτικές γραμματισμού στις οποίες εμπλέκεται η συμμετέχουσα στην έρευνα ως «σύγχρονη εκπαιδευτικός» (Flores & Day, 2006· Srivastava & Soumen, 2018) εντός και εκτός σχολικού χώρου σε συνάφεια με τους τρόπους με τους οποίους η εκπαιδευτικός δημιουργεί συνθήκες για την εμπλοκή των παιδιών στο γλωσσικό μάθημα αξιοποιώντας Νέες Τεχνολογίες και ψηφιακά μέσα. Εξετάζεται έτσι ο ρόλος των ψηφιακών μέσων σε προσωπικό και επαγγελματικό πλαίσιο, καθώς και στη διαμόρφωση του γλωσσικού μαθήματος, εφόσον επιχειρούνται συνδέσεις μεταξύ των χώρων στους οποίους η εκπαιδευτικός δια/δρά, των πρακτικών στις οποίες εμπλέκεται και εμπλέκει άλλους (π.χ. παιδιά)ως παιδαγωγικά υποκείμενα, και των γλωσσοδιδακτικών Λόγων που επιτελούνται στον φυσικό και ψηφιακό χώρο της τάξης. Η έρευνα αντλεί θεωρητικά από τις Νέες Σπουδές στον Γραμματισμό όπου ο γραμματισμός κατανοείται ως κοινωνικά τοποθετημένη πρακτική (Barton&Hamilton, 1998 · Gee, 2001, 1996), η οποία διέπεται από Λόγους που επιτελεί και διαμεσολαβεί (Burnett et al., 2014) το παιδαγωγικό υποκείμενο. Ιδιαίτερα, επεκτείνει σύγχρονες θεωρητικοποιήσεις της πρακτικής και του συμβάντος γραμματισμού (π.χ., Burnett et al., 2016 ∙ Burnett & Merchant, 2016∙ Lankshear & Knobel, 2011), αναδεικνύοντας τη σημαντικότητα των εννοιών υποκειμενικότητα, χώρος, διαμεσολάβηση και υλικότητα, ως βασικών στην κατανόηση της επιτέλεσης του «νέου» στον γραμματισμό. Επιπρόσθετα, εξετάζει διεξοδικά τον γραμματισμό στην ψηφιακή εποχή, τις παιδαγωγικές του προεκτάσεις και τον ρόλο των εκπαιδευτικών ως σύγχρονων παιδαγωγικών υποκειμένων που αξιοποιούν Νέες Τεχνολογίες και ψηφιακά μέσα εντός και εκτός σχολικής τάξης. Ως βασική μεθοδολογική στρατηγική χρησιμοποιείται η μελέτη περίπτωσης που αξιοποιεί συμβατικές (Ηammersley & Atkinson, 2007) και ψηφιακές (Hine, 2000) εθνογραφικές μεθόδους συλλογής δεδομένων. Για την ανάλυση των δεδομένων, το θεωρητικό πλαίσιο της έρευνας εργαλειοποιείται στο μεθοδολογικό εργαλείο ανάλυσης «Ομόκεντροι κύκλοι ψυηφιακού/νέου-ων γραμματισμού/ών» που αξιοποιείται για τη θεματική ανάλυση πρακτικών και συμβάντων γραμματισμού ως ταυτόχρονα υλικών και άυλων διεργασιών.Τα βασικότερα ευρήματα της έρευνας αφορούν τις επιτελέσεις της εκπαιδευτικού ως «σύγχρονης εκπαιδευτικού» εντός και εκτός σχολικού χώρου και τη διαμόρφωση του γλωσσικού μαθήματος με την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών. Η δράση της συμμετέχουσας εντοπίζεται εντός και διαμέσου πλαισίων, γι’ αυτό και φαίνεται να ενημερώνεται από την ψηφιακότητα του σχολείου στο οποίο εργάζεται και να επιτελείται ως μέρος ψηφιακών πρακτικών σε προσωπικό και επαγγελματικό πλαίσιο. Η μελέτη των μετατοπίσεων της εκπαιδευτικού με αυτούς τους όρους οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το πλαίσιο μπορεί πλέον να οριστεί στη βάση της προθετικότητας παρά της φυσικής υπόστασης του χώρου. Η ανάλυση των ψηφιακών πρακτικών γραμματισμού στο γλωσσικό μάθημα και ειδικά, της επιτέλεσης του «νέου» σ’ αυτό επιτρέπει την καταγραφή περιπτώσεων που εδραιωμένοι Λόγοι περί γλωσσοδιδακτικής αποσταθεροποιούνται. Σημαντικό εύρημα αποτελεί το ότι η αποσταθεροποίηση αυτών των Λόγων πολυπλοκοποιείται από την ταυτόχρονη σταθεροποίησή τους με τρόπο που το «παλιό» να ενημερώνει το «νέο» την ίδια ώρα που έχει ήδη επαναπροσδιοριστεί μέσω αυτού. Παρατηρείται έτσι η υβριδοποίηση του γλωσσικού μαθήματος, του χώρου αλλά και των επιτελέσεων παιδαγωγικών ρόλων σε αυτόν.

This doctoral dissertation focuses on the literacy practices and performances of an elementary school teacher, who constituted a case study for the examination of the complexity of digitality and literacy teaching in L1 settings. Specifically, the study examines digital literacy practices in which the participant is involved as a ''modern teacher'' (Flores & Day, 2006·Srivastava & Soumen, 2018) in and out of school as those relate to the ways in which she creates conditions for children to engage in literacy learning using New Technologies and digital tools and media. This allows the examination of the role of digital media in personal and professional contexts as well as in the teaching of literacy, with links drawn among the spaces in which the teacher acts, the literacy practices in which she and other subjects (i.e., children) embody and the Discourses of literacy that are performed in the classroom's physical and digital spaces. The study is theoretically grounded in New Literacy Studies where literacy is understood as a socially situated practice (Barton & Hamilton, 1998· Gee, 2001, 1996), which is permeated by particular Discourses that subjects perform and mediate (Burnett et al., 2014). It specifically expands contemporary theorizations of literacy practice and event (e.g., Burnett et al., 2016·Burnett & Merchant, 2016·Lankshear & Knobel, 2011) to highlight the importance of concepts like subjectivity, space, mediation and materiality, as essential to understanding the "new" in literacy. Further, the study examines notions of literacy in the digital age, its pedagogical implications, and the role of teachers as pedagogical subjects who utilize New Technologies and digital media within and outside the classroom.The research employs a case study methodology that utilizes conventional (Hammersley & Atkinson, 2007) and digital (Hine, 2000) ethnographic methods for data collection. In data analysis, the theoretical framework of the study is operationalized into the methodological tool "Concentric cycles of digital literacy / new literacy/ies'' in a way that allows the thematic analysis of literacy practices and events as concurrently material and immaterial processes. Findings of the study focus on the performances of the participating teacher as a “modern teacher” in and out of the school space and on the performances of literacy teaching that integrates new technologies. Practices and performances are found to be situated within and across contexts, informed by the digitality of the school where she works, and transgressing personal and professional contexts. This leads to the conclusion that the context is eventually defined in terms of intentionality rather than of physicality of space. The analysis of digital literacy practices and particularly, of the performances of the “new” in literacy teaching allows the identification of instances when established Discourses of literacy teaching are destabilized. This destabilization is complicated by concurrent sedimentations given that the “old” informs the “new” while it has already been reconstituted by the latter. This is understood to be indicative of the possible hybridization of literacy and L1 teaching, of space, as well as of the performances of pedagogical roles therein.