Διαφοροποιημένη διδασκαλία και ενιαία εκπαίδευση: έρευνα δράσης στο γνωστικό αντικείμενο της γλώσσας

Abstract

Η παρούσα διατριβή με τίτλο «Διαφοροποιημένη Διδασκαλία και Ενιαία Εκπαίδευση: Έρευνα Δράσης στο Γνωστικό Αντικείμενο της Γλώσσας» αποσκοπεί, αφενός στον προσδιορισμό της αποτελεσματικότητας της ΔΔ στο μάθημα των Ελληνικών και αφετέρου στην αξιοποίηση του εκπαιδευτικού αναστοχασμού ως εργαλείου ανίχνευσης στρατηγικών, που μετουσιώνουν σε πράξη την πολιτική της Ενιαίας Εκπαίδευσης. Έτσι, αναπτύχθηκαν δράσεις - παρεμβάσεις στο γνωστικό αντικείμενο της Γλώσσας προσπαθώντας να απαντηθούν τρία ερευνητικά ερωτήματα: (α) Πώς η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία επηρεάζει τις στάσεις, τη συμπεριφορά και την επίδοση των μαθητών; (β) Ποιες ρουτίνες και τεχνικές (tips) διευκολύνουν την εφαρμογή συγκεκριμένων πρακτικών της Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας σε τάξη μεικτής ικανότητας; και (γ) Πώς ο αναστοχασμός αποτελεί πυξίδα ενημέρωσης, διαμόρφωσης και επαγγελματικής εξέλιξης της εκπαιδευτικού κατά τον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση των συγκεκριμένων πρακτικών της Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας; Ακολουθήθηκε Έρευνα Δράσης – Παρέμβασης σε πρώτο και δεύτερο κύκλο, όπου η εκπαιδευτικός με τον διπλό της ρόλο ακολουθούσε τέσσερα στάδια: σχεδιασμό, δράση, παρατήρηση των βιντεοσκοπημένων διδασκαλιών, αναστοχασμό. Τα ερευνητικά εργαλεία ανάλυσης δεδομένων περιλάμβαναν δεδομένα από την παρατήρηση των βιντεοσκοπημένων διδασκαλιών, το στοχαστικό ημερολόγιο του μαθητή, το στοχαστικό ημερολόγιο της εκπαιδευτικού-ερευνήτριας, τα φύλλα εργασίας, τα τελικά προϊόντα των μαθητών, την αξιολόγηση του μαθησιακού προφίλ, των ενδιαφερόντων και της μαθησιακής ετοιμότητας, το ερωτηματολόγιο των γονέων, αλλά και των μαθητών. Για την ποσοτική ανάλυση χρησιμοποιήθηκαν δοκίμια αρχικής και τελικής αξιολόγησης, φύλλα εργασίας, τελικά προϊόντα μαθητών και βιντεοσκοπημένες διδασκαλίες. Η συλλογή και ανάλυση των ποιοτικών και των ποσοτικών δεδομένων έγινε ταυτόχρονα. Το δείγμα αποτελείτο από 25 μαθητές, 14 αγόρια και 11 κορίτσια Δ΄τάξης ενός δημόσιου δημοτικού σχολείου στην Κύπρο. Ως προς το πρώτο ερευνητικό ερώτημα, βρέθηκε πως η ΔΔ αποτελεί κοινωνική διαδικασία που προωθεί δεξιότητες κοινωνικού περιεχομένου, διαχείρισης και οργάνωσης χρόνου, αλλά και αλλαγής συμπεριφοράς και στάσεων. Φάνηκε πως οι στάσεις προς τη διαφορετικότητα των συμμαθητών τους, η συμπεριφορά και η συνεργασία μέσω της ευέλικτης ομαδοποίησης, αλλά και η επίδοση στο γνωστικό αντικείμενο της Γλώσσας δέχονται θετική επίδραση από την εφαρμογή Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας (ΔΔ). Σε σχέση με το δεύτερο ερευνητικό ερώτημα διαπιστώνεται πως δεν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε κάποιες ρουτίνες/τεχνικές ως περισσότερο κατάλληλες από άλλες, αλλά ο εκπαιδευτικός οφείλει να είναι εξοικειωμένος με αυτές, ώστε να τις αξιοποιεί σύμφωνα με τις εκάστοτε ανάγκες των μαθητών, μέσα από τη δημιουργία κατάλληλου παιδαγωγικού κλίματος που ευνοεί την ενίσχυση κινήτρων, τη συναισθηματική και μαθησιακή ασφάλεια, μεγιστοποιώντας τα μαθησιακά αποτελέσματα, χωρίς να αποκλείει τους μαθητές από την εκπαιδευτική διαδικασία. Είναι σημαντικό να αυτοματοποιηθούν σε βάθος χρόνου, μέσα από ευκαιρίες εξάσκησης, μοντελοποίησης και ταυτόχρονα να δίνεται πληθώρα στρατηγικών/τεχνικών/ρουτίνων. Ως προς το τρίτο ερευνητικό ερώτημα, αναδεικνύεται ο καταλυτικός ρόλος που διαδραματίζει η αξιοποίηση του αναστοχασμού στην επαγγελματική εξέλιξη και ωρίμανση του εκπαιδευτικού, διατηρώντας τον σε μια τροχιά προτεραιοποίησης της μάθησης, ως φορέα δια βίου εκπαίδευσης στο πλαίσιο της Ενιαίας Εκπαίδευσης. Καταλήγοντας, η παρούσα διατριβή δύναται να χρησιμοποιηθεί ως πιλοτικό εργαλείο για περαιτέρω έρευνα και εμβάθυνση στη δημιουργία παρεμβατικών προγραμμάτων στο γνωστικό αντικείμενο της Γλώσσας, στο πλαίσιο της Έρευνας Δράσης, ώστε να έχουμε εγγράμματους μαθητές με μακροπρόθεσμη επιδίωξη τη μείωση του ποσοστού των λειτουργικά αναλφάβητων μαθητών.

This dissertation is entitled "Differentiated Instruction and Inclusive Education: Action Research in the subject of Greek Language". On the one hand, it aims to determine the effectiveness of Differentiated Instruction in the subject of Greek Language and on the other hand to utilize educational refection as a tool for detecting strategies that transform the policy of Inclusive Education into practice. Thus, actions and interventions were developed in the subject of Greek Language, trying to answer three research questions: a) How does Differentiated Instruction affects students’ attitudes, behavior and academic performance? b) Which routines and techniques (tips) facilitate the application of specific practices of Differentiated Instruction in a mixed ability classroom and c) How reflection consists a compass of teachers’ information, formation and professional development during the design, implementation and evaluation of specific practices of Differentiated Instruction? An action-intervention research was implemented in the first and second cycle, where the teacher with her dual role followed four stages: planning, action, observation of the videotaped lessons, and reflection. The research data analysis’ tools included data from the videotaped lessons’ observation, students’ reflective diaries, teachers’ reflective diary, students’ worksheets and final products, the evaluation of their learning profile, interests and readiness, parents’ and students’ questionnaire. For the quantitative analysis, initial and final evaluation tests, worksheets, final products, and videotaped lessons were used. Qualitative and quantitative data were collected and analyzed simultaneously. The sample consisted of 25 students, 14 boys, and 11 girls in the fourth grade of a public primary school in Cyprus. Regarding the first research question, it was found that Differentiated Instruction is a social process, which promotes skills of social content, time management and organization, but also a change of behavior and attitudes. It seemed that the attitudes towards their classmates’ diversity, behavior and cooperation through the flexible grouping, but also their academic performance in the subject of Greek Language affected positively from Differentiated Instruction. In relation to the second research question, it is found that we can not characterize some routines / techniques as more appropriate than others, but each teacher must be familiar with them, in order to use them according to his students’ academic needs, through the creation of appropriate pedagogical climate, which favours the strengthening of motivation, emotional and learning security, maximizing learning outcomes, without excluding students from any educational process. The third research question highlights the catalytic role of teachers’ reflection into his professional development and maturity, keeping him on a trajectory of prioritizing learning as a provider of lifelong learning in the context of Inclusive Education. In conclusion, this dissertation can be a pilot tool for further research and deepening in the creation and implementation of intervention programs in the subject of Greek Language, in the context of Action Research, so that we have literate students with a long-term goal of reducing the percentage of functionally illiterate students.