Ο άλλος ως πλησίον : παιδαγωγικές διαστάσεις της παραβολής του καλού Σαμαρείτη

Abstract

Σκοπός της Θρησκευτικής Παιδείας είναι η σύνδεση θεολογίας και ζωής, η ενσάρκωση δηλαδή της χριστιανικής διδαχής στις συνθήκες ζωής του ανθρώπου της σύγχρονης κοινωνίας. Κατά συνέπεια, η διδασκαλία οποιουδήποτε θεολογικού κειμένου οφείλει να νοηματοδοτεί τις διάφορες πτυχές του ανθρώπινου βίου. Τούτο, με τη σειρά του, συνεπάγεται την ανάδειξη όλων των σημαντικών διαχρονικών μηνυμάτων που υπάρχουν στο κείμενο. Με τον τρόπο αυτό ένα θεολογικό κείμενο μπορεί να υπηρετήσει πολλά μορφωτικά αγαθά και να χρησιμοποιηθεί σε διάφορα μαθήματα διαφόρων τάξεων της Μέσης Εκπαίδευσης. Η ανά χείρας διατριβή, εξετάζοντας την παραβολή του Καλού Σαμαρείτη, επιβεβαιώνει τη δυνατότητα πολλαπλής αξιοποίησης ενός θεολογικού κειμένου. Αναμφίβολα ο λόγος που λέχθηκε από τον Χριστό η συγκεκριμένη παραβολή, καθώς και το κύριό της μήνυμα, είναι η εκδοχή του κάθε ανθρώπου ως πλησίον. Ταυτόχρονα, όμως, η παραβολή προάγει και άλλα μηνύματα, τα οποία επιτρέπουν την αξιοποίησή της και σε άλλα μαθήματα που καλλιεργούν άλλα μορφωτικά αγαθά. Έτσι, η παρούσα διατριβή, μετά την παράθεση των θεολογικών προϋποθέσεων ερμηνείας της παραβολής και την παρουσίαση του κύριου υπαρξιακού της μηνύματος, δείχνει ότι υπηρετεί και άλλα μορφωτικά αγαθά, αναγκαία για κάθε άνθρωπο και για κάθε πολίτη μιας λειτουργικής και ευνομούμενης πολιτείας, στην οποία οι άνθρωποι υπάρχουν ως συνάνθρωποι. Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές/τριες, μέσω της πολλαπλής αξιοποίησης της συγκεκριμένης παραβολής, μπορούν να ενδιατρίψουν: α. στην αντιρατσιστική εκπαίδευση, αφού η παραβολή ανατρέπει στερεότυπα και ρατσιστικές νοοτροπίες. β. στη διαπολιτισμική εκπαίδευση, αφού η παραβολή τονίζει την ανοικτότητα του ανθρώπου προς κάθε διαφορετικό πολιτισμό και τον αμοιβαίο εμπλουτισμό που προσφέρει μια γνήσια διαπολιτισμική συνάντηση. γ. στη διαθρησκειακή συνεργασία, αφού η παραβολή προσανατολίζει στον διάλογο για φανέρωση της αλήθειας και πανανθρώπινη αλληλεγγύη, και δ. στην κατανόηση της τριμερούς ηθικής κλίμακας, η οποία άγει τον άνθρωπο από τη φιλαυτία στη φιλαλληλία. Είναι σαφές ότι η πιο πάνω θεματική δεν περιορίζεται στο Μάθημα των Θρησκευτικών αλλά αφορά και άλλα μαθήματα του Αναλυτικού Προγράμματος, τα οποία με τον δικό τους τρόπο υπηρετούν τα αναφερθέντα μορφωτικά αγαθά. Συνεπώς η διατριβή είναι ακόμη μια κλήση για διαθεματική προσέγγιση και διεπιστημονική συνεργασία. Η πολλαπλή αξιοποίηση των θεολογικών κειμένων συμβάλλει τα μέγιστα στην ενιαία γνώση και στην ενιαία εκπαίδευση. Περαιτέρω, κάτι τέτοιο θα συμβάλει στη γνωριμία των εκπαιδευτικών με τα γνωστικά πεδία των συναδέλφων τους, γεγονός που οδηγεί στην αποβολή παρεξηγημένων αντιλήψεων και στη συνειδητοποίηση ότι η όλη μάθηση υπηρετεί την όλη πνευματική συγκρότηση του ανθρώπου. Η Θρησκευτική Παιδεία καλεί τους μαθητές και τις μαθήτριες σε συνεχή αναστοχασμό για το νόημα της ζωής. Ως εκ τούτου, κάθε θεολογικό κείμενο οφείλει να νοηματοδοτεί κάθε πτυχή του ανθρώπινου βίου. Έτσι, το Μάθημα των Θρησκευτικών δεν περιορίζεται σε μια μόνο πτυχή της ζωής αλλά προβάλλει και προσκαλεί σε μια θεώρηση της ζωής που δεν γνωρίζει μονομέρειες και αποσπασματικότητες αλλά τον όλο άνθρωπο που αναζητεί να βιώσει αληθινά την όλη ζωή. Τούτο συμβάλλει, ανάμεσα σε άλλα, στην ενίσχυση της αναγκαιότητας, της θέσης και του ρόλου της Θρησκευτικής Παιδείας στο σύγχρονο σχολείο.

Religious Education aspires to establish the close connection between theology and everyday life, that is to make manifest the presence of Christian moral teaching in modern society. Thus, the reading of any theological text requires its approach as one elucidating aspects of human life. This, in turn, contributes to the presentation and understanding of the intertemporal meanings of the text. It can, therefore, be supported that a theological text could serve a number of educational purposes and could be used in various classes and levels in Higher Education. Through the analysis of the parable of the Good Samaritan, the present thesis attempts to confirm the multiple possibilities provided in education through the use of theological texts. It is without doubt that the first and foremost reason the Jesus used the specific parable was to demonstrate the necessity for acknowledging everyone as a neighbor. In addition, the parable bears and promotes several other values and can inspire many activities, being therefore used in education in general and not only in Religious Education. In the thesis, the theological preconditions of the analysis of the parable are presented and its moral key message is explained. Following these, the examination of the possibilities of the parable in the educational process, through the disclosure of educational values, essential for the members of a modern, functional and law-abiding society in which people co-exist, is made possible. In particular, through the use of the parable, students could understand aspects of: a) anti-racist education, for the parable overturns stereotypes and racism, b) intercultural education, since the parable emphasizes openness of human beings to cultural diversity and stresses the mutual benefit arising from genuine multiculturalism, c) inter-religious cooperation, through the understanding of the parable as a guideline for dialogue aiming to a perception of the truth and universal solidarity, d) the realization of the tripartite moral model leading from a self-centered to a selfless way of life. It becomes evident that the aforementioned are not confined to the teaching of Religious Education, but can be applied in other lessons of the Curriculum that approach these topics. Therefore, the present thesis can function as a call for an interdisciplinary perception of the matters and for cooperation in education. The proper use of theological texts could contribute greatly to uniform knowledge and uniform education. Moreover, it could prompt the understanding of educators of fields of their colleagues, and further support the effort of eliminating misinterpretation and of promoting the idea that education is the means for the cultural shaping of men. Religious Education requires from students to constantly reflect on the meaning of life. Thus, theological texts are necessary to give meaning in aspects of human life. For these reasons the lesson of Religious Education is not limited but rather seeks to demonstrate an understanding of life as a whole and of human person in its entirety, searching for the true meaning of life. The importance, necessity, and role of Religious Education in the school of today become therefore evident through the present thesis.