Η πρακτική εφαρμογή του δημιουργικού παιχνιδιού σε μια δημόσια Προδημοτική τάξη.

Abstract

Το παιχνίδι αποτελεί δικαίωμα των παιδιών και το πιο κατάλληλο μέσο οργάνωσης της μάθησης στην προσχολική ηλικία. Το δημιουργικό παιχνίδι, ως ένα είδος παιχνιδιού, συνδέει το παιχνίδι με τη δημιουργικότητα και τις τέχνες και προσφέρει στα παιδιά ένα ενδεδειγμένο πλαίσιο για δημιουργία και δημιουργικότητα, με τη στήριξη της νηπιαγωγού. Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν να μελετήσει τον τρόπο εφαρμογής του δημιουργικού παιχνιδιού σε μια Προδημοτική τάξη και την επίδρασή του στη δημιουργικότητα των παιδιών. Τα ερευνητικά ερωτήματα ήταν: 1) Ποιες είναι οι δράσεις μιας εν ενεργεία νηπιαγωγού του Δημόσιου σχολείου στην εφαρμογή του δημιουργικού παιχνιδιού στην Προδημοτική τάξη, στα πλαίσια του ΑΠΠΕ (2019) για παιδιά 3-6 ετών; 2) Ποιος/οι είναι ο/οι ρόλος/οι μιας εν-ενεργεία νηπιαγωγού κατά τη διάρκεια του δημιουργικού παιχνιδιού στα κέντρα μάθησης; 3) Πώς το πρόγραμμα εφαρμογής δημιουργικού παιχνιδιού επιδρά, εάν επιδρά, στη δημιουργικότητα τεσσάρων παιδιών μιας Προδημοτικής τάξης; Για απάντηση των ερευνητικών ερωτημάτων εφαρμόστηκε ένα πρόγραμμα δημιουργικού παιχνιδιού, το οποίο περιλάμβανε ελεύθερο/δομημένο παιχνίδι σε δύο κέντρα μάθησης («Ζαχαροπλαστείο», «Εργαστήρι κατασκευής παιχνιδιών»), Προπαρασκευαστικές Δομημένες Δραστηριότητες (Π.Δ.Δ.) και Ενισχυτικές Δομημένες Δραστηριότητες (Ε.Δ.Δ.). Για την απάντηση του πρώτου και του δεύτερου ερωτήματος, οι συμμετέχοντες ήταν 16 παιδιά 4-6 ετών και η νηπιαγωγός της τάξης (και ερευνήτρια). Για το τρίτο ερώτημα οι συμμετέχοντες ήταν 4 παιδιά, 2 αγόρια και 2 κορίτσια, τα οποία συμπλήρωσαν τα κριτήρια συμμετοχής που τέθηκαν και εξετάστηκαν ως μελέτες περίπτωσης. Τα δεδομένα συλλέχθηκαν μέσω οπτικογραφήσεων ελεύθερου και δομημένου παιχνιδιού στα δύο κέντρα μάθησης, Π.Δ.Δ. και Ε.Δ.Δ., στοχαστικού ημερολογίου της νηπιαγωγού, προγραμματισμών παιχνιδιού και σχεδίων μαθήματος, ηχογραφήσεων και φωτογραφιών. Για απάντηση του τρίτου ερωτήματος συλλέχθηκαν δεδομένα και μέσω οπτικογραφημένου δομημένου δημιουργικού παιχνιδιού στα δύο κέντρα μάθησης πριν και μετά τις Ε.Δ.Δ. Τα δεδομένα αναλύθηκαν ποιοτικά, εφαρμόζοντας δύο μορφές της θεματικής ανάλυσης, την επαγωγική και τη θεωρητική. Μέσα από την επαγωγική θεματική ανάλυση, αναδείχθηκαν συγκεκριμένα θέματα και υποθέματα που σχετίζονται με τις δράσεις της νηπιαγωγού για εφαρμογή του δημιουργικού παιχνιδιού και με τον τρόπο εμπλοκής της στο παιχνίδι. Μέσω της θεωρητικής θεματικής ανάλυσης και του Εργαλείου Περιγραφής της Δημιουργικότητας των παιδιών που δημιουργήθηκε βασισμένο στη βιβλιογραφία για τη δημιουργικότητα, φάνηκε πως το πρόγραμμα δημιουργικού παιχνιδιού που εφαρμόστηκε επίδρασε θετικά στη δημιουργικότητα των τεσσάρων παιδιών. Συγκεκριμένα, η δημιουργικότητά τους αυξήθηκε μετά την εφαρμογή του προγράμματος στις μεταβλητές που παρατηρήθηκαν σχετικά με την στάση τους στο δημιουργικό παιχνίδι, τη διαδικασία που ακολουθούσαν και το αποτέλεσμα-προϊόν τους. Αναδείχθηκε επίσης, η πολυπλοκότητα του δημιουργικού παιχνιδιού με δύο δυναμικές φάσεις εφαρμογής, την «Α’ Φάση: Παιχνίδι και δημιουργία» και τη «Β’ Φάση: Δημιουργικότητα και Παιχνίδι». Ο ρόλος της νηπιαγωγού ήταν σημαντικός, αφού με την εμπλοκή της στο παιχνίδι ενίσχυε τα επίπεδα συμμετοχής των παιδιών και στήριζε τη δημιουργικότητά τους, προσφέροντας σε αυτά Εργαλεία του Δημιουργικού Μυαλού για να εφαρμόζουν στο παιχνίδι. Έτσι, η παρούσα ερευνητική διατριβή αναδεικνύει τη Ζώνη της Επικείμενης Δημιουργικής Ανάπτυξης (ΖΕΔΑ) των παιδιών, στην οποία ενεργούσαν κατά τη διάρκεια του δημιουργικού παιχνιδιού. Ολοκληρώνοντας, προτείνονται έρευνες που εμπλέκουν τόσο τα παιδιά όσο και τη νηπιαγωγό, για περαιτέρω μελέτη του δημιουργικού παιχνιδιού. Γίνεται επίσης εισήγηση, για ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης των εν ενεργεία νηπιαγωγών στο δημιουργικό παιχνίδι μέσω έρευνας δράσης. Συμπερασματικά, η συγκεκριμένη διδακτορική ερευνητική διατριβή ξεκαθαρίζει τον τρόπο εφαρμογής του δημιουργικού παιχνιδιού σε μια Προδημοτική τάξη, παρουσιάζει τρόπους ενίσχυσης της δημιουργικότητας των παιδιών και προσφέρει εισηγήσεις για επιπλέον έρευνα και επιμόρφωση των νηπιαγωγών.

Play is the most appropriate way to plan learning in early childhood. Creative play, as another type of play, connects play with creativity and the arts and provides children with the right context to develop their creativity. The preschool teacher’s active involvement is crucial for developing creativity in the context of creative play. This doctoral research thesis examined the implementation of creative play in a pre-primary class and its effect on children’s creativity. The research questions were: 1) What are the actions taken by an in-service preschool teacher for the implementation of creative play in a public pre-primary class, according to the Greek-Cypriot Early Childhood Education Curriculum (2019) for children 3-6 years old? 2) What is the role of a preschool teacher during creative play in the different play areas? 3) How does the implementation of a creative play program impact the creativity of four children? In order to answer the above research questions, a creative play program was developed and implemented in a pre-primary class. It included free/structured creative play in two play areas (‘The Bakery’, ‘The Toy Factory’), Preparatory Structured Activities (P.S.A.) and Creativity Enhancing Structured Activities (C.E.S.A.). For the first and second research questions, the participants were 16 children aged 4-6 years and their preschool teacher, who was also the researcher. To answer the third research question, 4 children; 2 boys and 2 girls, were chosen as case studies based on specific criteria set for the study. Data was collected through video recordings of children’s free and structured play at the two play areas and video recordings of the implementation of the P.S.A. and the C.E.S.A., the teacher’s reflective journal, the lesson and play planning, audio recordings of various conversations about creative play between the teacher and the children and photographs of the different artefacts produced by the children. Data was also collected through video recordings of children’s structured creative play at the two play areas before and after the implementation of C.E.S.A., in response to the third research question. Through qualitative analysis, and specifically inductive thematic specific themes and sub-themes emerged related to the teacher’s actions for creative play implementation and the ways she was involved. Also, the Children’s Creativity Description Tool was created through theoretical thematic analysis, to analyse the data about the program’s impact on the creativity of the four children. Findings suggest that the creative play program had a positive impact on the creativity of the four children, since in reference to the observed variables it was evident that it increased after the implementation of the program. Furthermore, it was shown that creative play is a multifaced process and can be best carried out through two phases: 1. The ‘Play and creation’ phase and 2. The ‘Creativity and play’ phase. Teacher’s role was essential to each phase, since her involvement during play developed children’s participation levels and supported their creativity, by offering the creative mind tools to apply in play. Thus, this doctoral research thesis highlights children’s Zone of Proximal Creative Development (ZPCD), in which they acted during creative play. Based on these findings, suggestions are provided for further research of creative play, involving both the children and the teacher. Additionally, a professional learning program based on action research is proposed for in-service preschool teachers on creative play. In conclusion, this doctoral research thesis exemplifies how to implement creative play in a pre-primary class presenting ways to enhance children’s creativity. Moreover, if offers further research and professional development ideas that relate to creative play.